TÜRK TİPİ ORYANTAL TÜTÜN NİÇİN DESTEKLENMELİ / Cengiz Şahin*

Dünya  üzerinde  üretimi  yapılan , esas   olarak  iki  tip sigara  harmanı  vardır ;

1- Oryantal Sigara  Harmanları ( semi-oryantali  de  bu  guruba katalım , en değerlisi  Türk  Tipi  Oryantal Sigara  Harmanlarıdır )

2- Amerikan  Blend Sigara  Harmanları .

Oryantal  Sigara  Harmanları : Tütün Eksperleri  tarafından  oluşturulmuş   harman  reçeteleri  kullanılarak hazırlanan , sadece  kıyılmış tütünden  oluşan ve hiç bir katkı maddesi içermeyen , tütünlerin içindeki  doğal aromaların  içim  nefasetini ( içim lezzetini ) sağladığı  sigara harmanlarıdır . Özelleştirme ile birlikte Türk Tütün Eksperleri’nin hazırladığı çok değerli harmanlar , isim hakkı da dahil tüm haklar ile birlikte Tekel Sigara Fabrikalarını satın alan şirkete devredilmiştir . Sahi , o sigara  harmanları ne oldu şimdi ?! Bahsettiğim bu harmanlar , tamamı Türkiye’de yetişen oryantal tütünlerden hazırlanmıştı .

Amerikan  Blend  Harmanlar  :  Çoğunluğu  ( % 85-92 )  Virginia , Burley   gibi   büyük  boyutlu  ,  “ inorganik  madde “ oranları  yüksek tütünlerden  oluşan  , ve bir sigarada olması  gereken  nefasetin ( içim lezzetinin )  dışarıdan katılan   katkı  maddeleri ( sos ) ile suni olarak sağlandığı sigara  harmanlarıdır . Katılan sosların değişik  varyasyonlarının üretilmesi için , üretici firmalar tarafından ayrıca ” sos teknolojisi ”  geliştirilmiştir. Amerikan Blend  Harmanlar’da kullanılan büyük boyutlu yapraklar , “ organik  madde “ oranlarının düşük olması  sebebiyle  katılan sosu  absorbe edip bünyelerine kabul ederler . Oryantal yapraklar ise , “ organik  madde “ oranı  yüksek  olduğu  için sos tutmazlar . “ oryantal harmanlar “ da ayrıca sos ve harici tatlandırıcılara zaten ihtiyaç duyulmaz. Sigara Harmanlarının yapısı en  basit  haliyle  bu şekilde anlatılabilir .

“ Türk Tipi Oryantal Sigara Harmanları “ ile ilgili sadece memleketimize ait olan bir ayrıcalığı kaybetmek üzereyiz . Eğer tedbir alınmaz ise oryantal menşeylerimiz yavaş yavaş kaybolacaktır. Tütün Tohumu , yapısı itibarı ile tek bir cins tohum olmakla beraber , yetiştirildiği ortama ( toprak ,iklim,coğrafik konum v.s.) bağlı olarak uzun yıllar içinde genetik değişime uğramış ve farklı menşeyler oluşmuştur . 02.03.2010 tarihinde , Ankara’da Tarım Bakanlığı bünyesinde açılışı yapılan Dünyanın 3. büyük Tohum ( gen ) Bankasında , yerli oryantal menşeylerimizin tohumları da saklanacak mı bilmiyorum . Yerli menşeylerimizin tohumlarını saklayabilmemiz için , bu bankadaki “ Türk Tipi Oryantal Tütün Tohumları “ başlıklı bir bölüme ihtiyacımız olabilir . Çünkü , yakın gelecekte yerli tohumlarımızın Dünya Yaprak Tütün Sektöründeki önemi artabilir , ve gelecekte yaygınlaşması beklenen katkılı (soslu) sigara harmanlarının yasaklanması çalışmaları nedeniyle oryantal tohumlarımız bu günden tahmin edilemeyen değerlere ulaşabilir . ( bknz . http://www.accessdata.fda.gov/scripts/email/TobaccoProducts/flavoredCigarettes.cfm ) Çevirisi için tıklayınız

Hiç bir gerekçe olmasa bile bu tohumlar Dünyanın 3. Büyük tohum ( gen ) bankası olarak lanse edilen “ Türk Tohum Bankası “ nda mutlaka muhafaza edilmelidir . Bu arada , inşallah bu bankadaki tohumlarımıza camilerimizdeki çinilerimizden daha fazla sahip çıkabiliriz !

Bilindiği gibi 4207 sayılı yasa ile kapalı mekanların tamamında sigara içmek yasaklanmıştır . Bazı uygulamalar bu gün için tartışmalı olsa bile bu yasa gelecekte çok sıkı bir şekilde uygulanacaktır . Geçmişte pek çok sigara tiryakisinin yerli tütünlerle harmanlanmış olan oryantal sigaralardan uzaklaşmasının en bariz nedeni ; “ Oryantal sigaralar ”dan çıkan dumanın, “ Amerikan Blend sigaralar “dan çıkan dumana göre eşya ve kıyafetlere daha fazla sinmesi ve uzun süreli koku bırakması idi . Esasında bu kokunun sebebi ; Oryantal Sigaralardan çıkan dumanın Amerikan Blend sigaralardan çıkan dumana göre daha yoğun organik yanma ürünü içermesidir . Organik yanma ürünlerinden kaynaklanan bu koku , geçmişte sigara tiryakilerinin bir kısmının Amerikan Blend sigaraları tercih etmesine sebep olmuştur . Ancak , bahsi geçen 4207 sayılı yasanın getirdiği yasaklar nedeniyle zaten kapalı mekanlarda sigara içilemeyeceği , ve Oryantal Sigaranın dumanından kaynaklanan kokunun sigara içilen mekana ve elbiselere sinmesinin söz konusu olmayacağı açıktır . Amerikan Blend Harmanlara göre Oryantal Harmanların en belirgin olumsuzluğu böylece uzun vadede gündemden düşecek , ve hiç bir şekilde sos ( katkı maddesi ) içermeyen “ Oryantal Harmanlar “ sigara tiryakileri için önem kazanacaktır . Bu gelişme , yukarıda ki FDA linkinde de

http://www.accessdata.fda.gov/scripts/email/TobaccoProducts/flavoredCigarettes.cfm vurgulandığı üzere sigaraya yeni başlayacak olanlar için sigaranın cazibesini azaltacak , ve “ Ulusal Tütün Kontrol programı “ ndaki hedeflere de uygun olacaktır .

Yıllar önce , ilk kapatılan TEKEL birimi !! olan TEKEL – Cevizli Araştırma Enstitüsü yöneticisi sayın Hasibe KARPAT hocamın , oldukça duygusal bir ses tonu ile bana anlattıklarını hiç unutmadım ; “ Tütün Tohumu laboratuar şartlarında dahi , çimlenme yeteneğini yitirmeden 6 seneden fazla muhafaza edilemez !!! “ Bu nedenledir ki , Oryantal Harmanlarımızın gerçek anlamda devamlılığının sağlanabilmesi için Tütün Köylüsüne , ve köylünün elinde bulundurduğu Oryantal Tohumlara ihtiyaç vardır.Tütün ekicisi sayısında yaşanan kontrolsüz düşüşü , menşeylere göre takip eden ve üretim planlaması yapan bir kurum veya kuruluş şu anda ülkemizde mevcut değildir .

Yürürlükten kaldırılan 1177 sayılı Tütün ve Tütün Tekeli kanunu , senelerin birikimini de barındıran ve üretim , denetim , yaprak tütün ticareti , araştırma v.s. gibi konularda düzenleyici 72 madde içeren bir kanundu . Ancak, 1177 nin yerine getirilen 4733 sayılı kanunda sadece 1 adet düzenleyici madde bulunmakta idi . O da tüccar ile ekici arasında yapılan ve tüccarın tek taraflı olarak ekici ile sözleşmesini feshetmesine imkan tanıyan , ancak ekicinin kendisine daha yüksek fiyat veren başka bir tüccara tütün teslim etmesini engelleyen bir madde ! Bu gün bile uygulanan bu sistemde , ürününü bir yıl önceden sözleşmeye bağlayan ekicinin bir yıl sonra alacağı fiyat belli değildir ! Ekici belli bir fiyattan sözleşme yapar , ancak ürününü teslim ederken ürünün ekspertizini sözleşme yaptığı firmanın eksperi yapar ! yani sözleşmede yazan fiyat hiçbir anlam ifade etmez . Ekspertize yapılacak olan itiraza 1177 ye göre 1 i “ başeksper “ olmak üzere en az 3 Tütün Eksperi bakarken,… bu günkü sistemi tütün köylüsüne sormak gerekir ! ( bknz. google – reji dönemi )

“oryantal tütün” bir anlamda “organik tütün”dür . Çünkü oryantal tütün ihtiyaç duyduğu azotu kış öncesi yapılan derin sürüm , daha sonra yapılan sığ sürüm , ve çapalar sayesinde havadan alır , alabilmelidir . sun-i gübreleme kesinlikle yasaktır . Azot gübresinin yaprakta neden olduğu matlık hiçbir Tütün Eksperinin gözünden kaçmaz ve bu durum kaliteyi önemli ölçüde düşürür . Özel tarlalarda yapılan azot denemelerinin sonuçlarına bakılarak , kontrollü de olsa azot gübresi kullanımı Türk Tütün Eksperlerinin Oryantal Tütün Köylüsüne önerdiği bir uygulama değildir . Ayrıca yüksek azotun Oryantal Tütün için istenmeyen bir özellik olan nikotin oranının yüksek çıkmasına sebep olduğu da bilinmektedir . Oryantal Tütünde ilaç kullanımı da minimum seviyededir . Konukçu bitki ekimi yapılmaz , tohum ve tarla temizliği tam sağlanabilirse belki de hiç ilaç ihtiyacı olmayabilir . Elbette bu çabaların bir maliyeti vardır ve Dünya’daki Oryantal Tütün ihtiyacı şayet tahmin edildiği gibi artacak ise , bu durum “ Türk Tipi Oryantal Tütün fiyatlarının “ da artması anlamına gelecektir .

Bu arada , ülkemizde faaliyet gösteren ve elinde “ oryantal harman reçetesi “ bulunmayan sigara şirketlerine , oryantal harman ne demektir , reçeteleri nasıl hazırlanır , öğrenmelerini tavsiye ederim ! Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi FDA ( U.S. Food and Drug Administration ) , Ulusal Gıda , İlaç ve Kozmetik yasasına göre ( Federal Food, Drug, and Cosmetic Act. ) gençleri ve aileyi sigaranın zaralarından korumak ve sigaranın cazibesini azaltmak için çok ciddi çalışmalar yapmaktadır . Bahsi geçen yasayı gerekçe gösteren FDA , katkılı (soslu) tütün ürünlerinin ABD de üretilmesi , dağıtım ve satışının yapılması ,ülke içine ithal edilmesinin yasal olmadığını ifade etmektedir. (bknz. http://www.accessdata.fda.gov/scripts/email/TobaccoProducts/flavoredCigarettes.cfm )   Elbette ülkemizin “ Sağlık Bakanlığı “ da bu konuda bir çalışma başlatacaktır !

Tekel’in tüm sigara fabrikaları , Fabrika İşçileri ,Yaprak Tütün Bakım İşçileri , ve en önemlisi Tütün Köylüsü ile ilgili hiç bir ön hazırlık yapılmadan veya yapılamadan satılmıştır . Dünya üzerindeki Oryantal Harmancılığın belki tek değil ama en zengin harmanlara sahip temsilcisi olan ülkemizdeki sigara fabrikalarının , TEKEL’in isim hakkı ve tüm Oryantal Harman Reçeteleri ile birlikte satılması , çok önemli bir hata olmuştur . (bknz. google – reji dönemi )

*Cengiz  Şahin – SAMSUN 13. dönem  Tütün Eksperi

——————————————————————————————–

22.Mart.2010  saat 02 27 /Yazarın Notu:

Dünya üzerinde üretimi yapılan , esas olarak iki tip sigara harmanı vardır ;

1- Oryantal Sigara Harmanları ( semi-oryantali de bu guruba katalım , en değerlisi Türk Tipi Oryantal Sigara Harmanlarıdır )
2- Amerikan Blend Sigara Harmanları .
…………….
Sigara Harmanlarının yapısı en basit haliyle bu şekilde anlatılabilir .
……………….

**********************************************************************************

Yukarıdaki yazım bu 2 madde ile başlıyor . Bazı meslektaşlarım , niçin İngiliz ve Fransız Tipi Sigara Harmanları’ndan da bahsetmediğimi soruyorlar ! Bahsetmiş olayım ;

3. İngiliz Tipi Virginia Sigara Harmanları
4. Fransız Tipi Esmer Sigara Harmanları
5. Diğer Tip Sigara Harmanları

3. ve 4. Madde olarak elbette bu tip Sigara Harmanlarından da bahsedebilirdim . Ancak , yukarıdaki “ Türk Tipi Oryantal Tütünler Niçin Desteklenmeli “ başlıklı yazıyı , ve yazının içindeki linkten ulaşılabilen “ FDA sayfasının çevirisini “ hazırlarken esas amacım ; ülkemizdeki “ Oryantal Tütün Menşeyleri “nin üretiminin bitmesinden sonra “ Amerikan Blend Sigara Harmanları “ nın tüketiminin artacak olmasına dikkat çekmekti . Ayrıca , henüz ülkemiz için tamamen yabancı olan ve tüketimi yok denecek kadar az olan “ İngiliz Tipi Virginia Sigara Harmanları “ ile tüketimi hiç olmayan “ Fransız Tipi Esmer Sigara Harmanları “ , yazının içeriği ve amacı nedeniyle benim için bahsedilmesi gereken sigara harmanları değildi .

FDA in uyguladığı politika , yukarıdaki yazımda dillendirdiğim gibi ülkemizde de uygulanmaya başlandığında , ” Türk Tipi Oryantal Sigara Harmanları ” nın yerine ” İngiliz Tipi Virginia Sigara Harmanları ” ve “ Fransız Tipi Esmer Sigara Harmanları “ nın geçmesi ihtimali benim düşündüğümden daha fazla olabilir . Bu durumda elbette 3. ve 4. tip sigara harmanlarından , yani ” İngiliz Tipi Virginia Sigara Harmanları ” ve “ Fransız Tipi Esmer Sigara Harmanları “ ndan bahsetmek gerekecektir ; Bu tip sigara harmanları da genellikle sos kullanılmadan üretilen sigara harmanlarıdır . Bununla birlikte bazılarında çok az da olsa sos – katkı maddesi kullanılabiliyor , gözden kaçırmamakta fayda var .

“ İngiliz Tipi Virginia Sigara Harmanları “ tamamen ticari gerekçeler ile , büyük çoğunluğu bir dönem Britanya Krallığının sömürgesi olan , 2009 yılı itibarı ile bağımsız 52 ülke ve bağımlı 28 bölgeden oluşan ( bknz. http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ngiliz_Milletler_Toplulu%C4%9Fu ) “ İngiliz Uluslar Topluluğu ”nda yaygınlaştırılmıştır ( Commonwealth of England – 1946 da birliğin isminden “ İngiliz “ kelimesi resmi olarak çıkarılmıştır . “ Commonwealth – ortak , yaygın zenginlik birliği ) Ülkelemizin bu topluluğa üye 52 ülkeden birisi olmadığını biliyoruz , ayrıca Ülkemiz henüz ! Avrupa Birliği üyesi de değildir . Sadece “ müzakere yapan bir ülke “ konumundadır . Diğer tarım ürünlerinde izlenen politika ayrı bir konu olmakla birlikte ; müzakere sürecinde ülkemizin “ Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası “ na koşulsuz uymak zorunda olduğunu sanmıyorum . Elbette aksini söyleyenleri de dinlemek veya okumak isteriz . Sanırım bu site onlara da açık !

Tahmin edileceği üzere , “ Fransız Tipi Esmer Sigara Harmanları “ da Fransız sömürgelerinde ve Fransa ile ticari bağlantısı yoğun olan ülkelerde yaygınlaşmıştır .

Şimdi esas konuya tekrar gelelim ; yukarıdaki “ Türk Tipi Oryantal Tütün Niçin Desteklenmeli “ başlıklı yazımda anlatmaya çalıştığım , ve yazı içindeki linkten ulaşılabilen FDA sayfasının çevirisinden de anlaşılacağı üzere , soslu – katkılı sigara harmanları pazardan çekilince geriye hangi tip sigara harmanları kalacaktır ? Sadece ülkemizde yetişen tütünlerle hazırlanmış olan “ Türk Tipi ORYANTAL Sigara Harmanları “ mı ?! Geçmişte uygulanan ve halen uygulamasına devam edilen politikalar nedeniyle öyle bir durum yakın gelecekte beklenmemeli , ancak bazı gelişmeler de varki ciddiyetle takip edilmelidir

Bu konu , daha uzun süre tartışılacaktır . Esas olarak “ Yerli Sektör Temsilcileri “ ve “ İlgili Siyasetçi “ lerin dikkatini çekmek amacıyla hazırladığım , yukarıdaki “ Türk Tipi Oryantal Tütün Niçin Desteklenmeli “ başlıklı yazımdaki eksiklik nedeniyle bazı meslektaşlarımdan eleştiri aldım . O nedenle 3. ve 4. Tip Sigara Harmanları olarak ” İngiliz Tipi Virginia Sigara Harmanları ” ve “ Fransız Tipi Esmer Sigara Harmanları “ nın varlığından da bahsetmek zorundaydım . Ülkemiz için bu güne kadar her hangi bir anlam ifade etmeyen bu tip sigara harmanları , sanırım yakın gelecekte ” Türk Tipi Oryantal Sigara Harmanları ” nın yerine geçmeye aday !

Ayrıca , bu eklemenin özellikle “ akademik çalışma yapacak olanlar “ ve “ araştırmacılar “ için önemli olabileceği konusunda beni uyaran meslektaşlarımla da aynı fikirdeyim ; Dünya’daki Sigara Harmanları genel anlamda “ 5 tip “ olarak olarak sınıflandırılmaktadır , bilinmesinde fayda var . Umarım bir eksiklik olarak değerlendirilmemiştir .

Saygılarımla ,