2012 AB ilerleme raporunda tarım, gıda güvenliği ve balıkçılık başlıklarını yayınlıyoruz:
4.11. Fasıl 11: Tarım ve Kırsal Kalkınma
Yatay konularda sınırlı bir ilerleme kaydedilmiştir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, tarımsal istatistikler alanı ve Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (ÇMVA) dahil olmak üzere, Ortak Tarım Politikası (OTP) ile ilgili idari kapasiteyi uyumlu hale getirmek üzere geliştirilmesi için AB konularıyla ilgilenen personel sayısını önemli ölçüde artırmıştır. Ancak, mevzuatın Ortak Tarım Politikası ile uyumlaştırılması sınırlı kalmıştır. Türkiye, hâlâ kabul edilmemiş olan tarımsal istatistikler stratejisi ile ilgili çalışmalarına devam etmektedir.
Üreticilere doğrudan destek sağlanmasına ilişkin olarak, Türkiye henüz tarımsal destek politikasını Ortak Tarım Politikası ile uyumlu hale getirmek için bir strateji hazırlamamıştır. 2012 yılı tarım bütçesi, son dönemdeki eğilimin devamı niteliğindedir. Üretimle ilişkili arazi esaslı ödemeler ve hayvan başına yapılan ödemeler dahil olmak üzere, genel bütçe artmış, fark ödemeleri düşmüştür. Arazi Parsel Tanımlama Sistemi (LPIS) geliştirme çabalarına rağmen, Entegre Yönetim ve Kontrol Sisteminin (IACS) hazırlanması ile ilgili sınırlı bir ilerleme kaydedilmiştir. Canlı sığır, sığır eti ve türev ürünler üzerindeki ithalat yasağında kaydedilen bazı ilerlemeler, AB ihracatının hacminde önemli bir artış getirmiştir. Ancak, bazı AB üyesi devletlere yönelik fiili yasak devam etmektedir. Türkiye’nin tarımsal ürünlere yönelik ticaret anlaşması kapsamındaki ikili yükümlülüklerini tam anlamıyla yerine getirmesi için daha fazla çaba göstermesi gerekmektedir.
Ortak piyasa düzenine ilişkin olarak, üretici birliklerini ve toptancı pazarlarındaki ticareti düzenleyen önemli mevzuatın kabul edilmesiyle, meyve ve sebze sektöründe bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Ancak, diğer sektörlere ilişkin ilerleme kaydedilmemiştir. Kırsal kalkınma konusunda bazı ilerlemeler kaydedilmiştir.
Türkiye, Katılım Öncesi Yardım Aracı-Kırsal Kalkınma Bileşeni (IPARD) kapsamında, AB fonlarının yönetimine ilişkin yetkiyi üç ilde daha alarak yetki devri yapılan toplam il sayısını 20’ye çıkarmıştır. Uygulama hızı düşük düzeyde olup, Türkiye, IPARD fonlarının kullanımının artırılmasına yönelik bir plan oluşturmuştur. IPARD Ajansı, ilave 22 il için 988 personel daha istihdam etmiş olup, bu durum toplam çalışan sayısını 1950’nin üzerine çıkarmıştır.
Yönetim Otoritesinde çalışan personel sayısı artmıştır, ancak Otoritenin karar vericilere erişiminin ve etkinliğinin artırılması için bu Otoritenin Bakanlık hiyerarşisi içerisindeki konumunun güçlendirilmesi gerekmektedir. Kalite politikası ile ilgili ilerleme kaydedilmemiştir ve bazı uygulama mevzuatının kabul edildiği organik tarım konusunda çok sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. “Tarım ve Kırsal Kalkınma”, 11 Aralık 2006 tarihinde Konsey (Genel İşler ve Dış ilişkiler) tarafından kabul edilen ve 14/15 Aralık 2006 tarihlerinde AB Zirvesinde onaylanan Türkiye’ye ilişkin kararlar kapsamındaki 8 fasıldan biridir. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nde kayıtlı olan ya da son uğradığı liman Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nde olan gemiler ve uçaklar tarafından taşınan malların serbest dolaşımına yönelik kısıtlamalar yürürlükte kaldığı sürece, Türkiye bu fasla ilişkin AB müktesebatını tam olarak uygulama konumunda olmayacaktır.
Sonuç
Tarım ve kırsal kalkınma alanındaki mevzuat uyumu bakımından sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Tarımsal istatistikler ve ÇMVA ile ilgili kapasite artırılmıştır. Katılım öncesi kırsal kalkınma programının uygulanmasında iyileşme sağlanmıştır, ancak, fonların yeterli düzeyde kullanımını sağlamak için yoğun çaba sarf edilmesi gerekmektedir. Canlı sığır, sığır eti ve türev ürünler üzerindeki fiili ithalat yasağı tam olarak kaldırılmamıştır ve tarımsal desteklerin OTP ile uyumlaştırılması ve tarımsal istatistikler için bir strateji bulunmamaktadır. Tarım ve kırsal kalkınma alanındaki hazırlıklar ileri düzeyde değildir.
4.12. Fasıl 12: Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası
Genel gıda güvenliği konularında, özellikle AB müktesebatına uyum sağlanması ve müktesebatın uygulanması başta olmak üzere bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. “Veterinerlik Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu”nu uygulayan pek çok yönetmelik uygulamaya konmuştur. Bu yönetmeliklerden bazıları, yürürlüğe giriş tarihlerine kadar geçiş süreleri getirmiştir. Veterinerlik politikası konusunda, AB müktesebatına uyumda ve müktesebatın uygulanmasında ilerleme kaydedilmiştir. İthalat kontrol sistemleri alanında bir dizi yönetmelik kabul edilmiştir. Bu, söz konusu alandaki uyum bakımından önemli bir adımdır. Ancak, AB müktesebatı ile uyumlu tam uygulamanın sağlanması için ilave çabalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Üç kara ve iki deniz limanı sınır kontrol noktasının (SKN) ve ayrıca İstanbul’daki Sabiha Gökçen Havalimanında bulunan SKN’nin tam olarak faaliyete geçmesi konusunda ilerleme kaydedilmemiştir. SKN’lerdeki veterinerlik ve bitki sağlığı kontrollerinin yapılması sürecinin hızlandırılması gerekmektedir.
Türkiye, hayvanların kimliklendirilmesi ve kayıt altına alınması ile hareketlerinin kontrolü konularında ilave çabalar göstermiştir. Türkiye, “Canlı Hayvan Ticareti Yapan Satıcıların Çalışma ve Denetlenmesi ile İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”, “Yurt İçinde Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünlerin Nakilleri Hakkında Yönetmelik” ile “Hayvan Satış Yerlerinin Ruhsatlandırılma ve Denetleme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”i uygulamaya koymuştur. Sığır türü hayvanların kimliklendirilmesi ve hareketlerinin kayıt altına alınması alanındaki çabalar sürmüştür. Ancak hâlâ, sistemin, AB müktesebatı ile uyumlu şekilde tam olarak çalışmasının sağlanması gerekmektedir. Koyun ve keçi türü hayvanların kimliklendirilmesi ve kayıt altına alınması uygulamasına devam edilmiştir;“Koyun ve Keçi Türü Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliği” yürürlüğe girmiştir.
Türkiye, hayvan hastalıklarına karşı mücadelesini sürdürmüştür. Hastalıklarla mücadele konusunda birkaç uygulama yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. Şap hastalığına karşı mücadele devam etmiştir. Türkiye, yoğun aşılama programı ve Trakya ile Anadolu arasındaki hayvan hareketlerine yönelik sıkı kontroller uygulamayı sürdürmüştür. Ancak, Trakya bölgesinin aşılama suretiyle şap hastalığından ari bölge olma statüsü geçici olarak askıya alınmıştır. Yurt içinde hayvan hareketlerinin yetersiz kontrolünden dolayı Anadolu’da artan şap vakalarının sayısı, ciddi bir endişe konusudur. Nakledilebilir süngerimsi ensefalopati konusunda sınırlı adımlar atılmıştır. Nakledilebilir süngerimsi ensefalopatilere karşı korunma ve mücadeleye ilişkin bir yönetmelik kabul edilmiştir. Ancak, bu alandaki AB müktesebatına tam uyumun sağlanması ve müktesebatın uygulanması için hâlâ kayda değer çabalara ihtiyaç bulunmaktadır.
Türkiye, hayvan hastalıklarını bildirmeye devam etmiştir. “Ev ve Süs Hayvanlarının Ticari Olmayan Hareketlerinde Uygulanacak Hayvan Sağlığı Şartlarına Dair Yönetmelik” yürürlüğe girmiştir. Ancak, bu alandaki genel ilerleme sınırlı kalmıştır. Ulusal kalıntı izleme planının uygulanması ve izlenmesi ile veteriner tıbbi ürünlerin kontrolüne yönelik ilerleme kaydedilmiştir. Test alanları genişletilmiştir. “Canlı Hayvanlar ve Hayvansal Ürünlerde Belirli Maddeler İle Bunların Kalıntılarının İzlenmesi İçin Alınacak Önlemlere Dair Yönetmelik” yürürlüğe girmiştir. (Bkz. Fasıl 11 – Canlı sığır, sığır eti ve türev ürünler üzerindeki fiili ithalat yasağı için Tarım ve Kırsal Kalkınma) Türkiye, zootekni alanında bir dizi yönetmelik kabul etmiştir.
Nakil sırasında ve çiftlikte hayvan refahına ilişkin olmak üzere, hayvan refahı ile ilgili AB müktesebatına uyum konusunda bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Ancak, bu alandaki AB müktesebatının tam olarak uygulanması için ilave yapısal ve idari çabalar gerekmektedir. Gıda, yem ve hayvansal yan ürünlerin piyasaya arzı konularında ilerleme kaydedilmiştir.
Türkiye, yoğun eğitim programları yürütmüş ve yıllık denetim ve izleme programlarını uygulamayı sürdürmüştür. Tarımsal gıda işletmeleri için ulusal bir modernizasyon planı oluşturulmasına yönelik bazı ilerlemeler kaydedilmiştir.
Gıda işletmelerinin kaydedilmesi ve onaylanmasına yönelik yeni kuralların uygulanması, kayda değer çabalar gerektirmektedir. Hukuki anlamda, hijyen paketine uyum konusunda da ilerleme kaydedilmiştir. Ancak uygulamada, hayvansal ürünler için kontroller de dahil olmak üzere daha etkili resmi kontroller yürütülmesi için güçlendirilmiş idari kapasiteye ihtiyaç duyulmaktadır. Son dönemde sorumlu bakanlık bünyesinde bir risk değerlendirme biriminin, bilimsel komitelerin ve komisyonların kurulması, risk esaslı bilimsel bir danışma sisteminin desteklenmesini ve güçlendirilmesini amaçlamaktadır.
Hayvansal yan ürünlere ilişkin kurallar konusunda, “İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği” kabul edilmiştir. Ancak, sektörün uyumunu ve tam uygulamayı sağlamak üzere ilave çabalara ihtiyaç bulunmaktadır. Denetimlerin finansmanı konusunda ilerleme kaydedilmemiştir.
Gıda güvenliği kuralları konusunda ilerleme kaydedilmiştir. Etiketleme, gıda katkı maddeleri ve saflık kriterleri veya aroma verici maddeler gibi bir dizi konuda mevzuat uyumu ve uygulama ilerlemiştir. Gıda ile temas eden madde ve malzemeler konusunda ilave çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Gıda takviyeleri, gıda enzimleri ve yeni gıdalar konularında uyum henüz tamamlanmamıştır. Yem için özel kurallar konusunda AB müktesebatına uyum konusunda ilerleme kaydedilmiştir. “Yemlerin Piyasaya Arzı ve Kullanımı Hakkında Yönetmelik” ile “Yemlerin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma ve Analiz Metotlarına Dair Yönetmelik” yürürlüğe girmiştir. Bitki sağlığı konusundaki AB müktesebatına uyum konusunda bazı ilerlemeler kaydedilmiştir.
Bitki karantinası hakkında yeni bir yönetmelik ile belirli zararlı organizmalar hakkında uygulama mevzuatı kabul edilmiştir. Bitkisel üretimde kullanılan bitki koruma ürünlerinin kaydına ve izlenmesine ilişkin yeni bir yönetmelik AB’de kullanımına izin verilmeyen 159 aktif maddeyi yasaklamaktadır. Bitki pasaportu sisteminin uygulanması ve operatörlerin kayıt altına alınması tüm türler için başlamıştır. Tohum ve çoğaltım materyalleri konusunda çok sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Ancak, tohum ithalatının uygulanmasına ilişkin bir genelge, ticareti bozucu etki yaratmıştır.
Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDOlar) konusunda sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Bu alandaki laboratuvar kapasitesi iyileştirilmiştir.
Sonuç
Gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı politikası alanında bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Ancak, AB müktesebatı ile tam uyuma yönelik ilerleme için ilave çabalar gerekmektedir. Tarımsal gıda işletmelerinin AB standartlarına yükseltilmesi, hayvan hareketlerinin kontrolü, başta şap hastalığına karşı mücadele olmak üzere hayvan sağlığı ve hayvansal yan ürünlerkonularında kayda değer çabalara ihtiyaç bulunmaktadır. Genel olarak, bu alandaki hazırlıklar erken aşamadadır.
4.13. Fasıl 13: Balıkçılık
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının yeniden yapılandırılması ve ayrı bir Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü kurulmasının ardından, idari kapasite bakımından bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Personel sayısı artmış ve hizmet içi eğitimler devam etmiştir. Ancak, balıkçılık alanında AB müktesebatına uyum sağlanması bakımından ilerleme kaydedilmemiştir.
Kaynak ve filo yönetimi konusunda bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Gemisini balıkçılıktan çeken balıkçı gemisi sahiplerine destek verilmesine ilişkin bir tebliğ yayımlanmıştır. Su Ürünleri Bilgi Sisteminin (SÜBİS) işlevselliği ve kapsamı, amatör balıkçıların kaydı, özel balıkçılık izinleri ve denetim formlarının düzenlenmesi, hamsi için toplanan biyolojik verilerin girişi ile balıkçılık ve su ürünleri istatistiklerinin toplanmasını kapsayacak şekildedaha fazla ilerletilmiştir. Bu veriler, Bilimsel Teknik ve Ekonomik Komitenin Karadeniz için Balıkçılık Uzmanları Çalışma Grubu çerçevesinde AB bilim insanları ile paylaşılmaktadır. Hamsi eylem planının uygulanmasında ilerleme kaydedilmiştir. Balıkçılık ve su ürünleri için ulusal eylem planları hazırlanması ve bunların etkili uygulanması, sağlam, entegre ve sürdürülebilir balıkçılık yönetimi bakımından çok önemlidir. Su ürünleri yetiştiriciliğinde bir iyileşme gerçekleşmiştir.
Bir balıkçılık liman ofisinin inşa edilmesi ve donanımının tamamlanmasıyla, toplam liman ofisi sayısı 41’e yükselmiştir. Su ürünleri avcılığına ilişkin yasaklama, sınırlama ve yükümlülükleri düzenleyen, ticari ve amatör balıkçılık hakkında bir balıkçılık tebliği yayımlanmıştır. 2012-2016 dönemini kapsayan söz konusu tebliğ, su ürünleri kaynaklarının sürdürülebilir işletilmesini sağlamayı amaçlamaktadır.