Günümüzde pek çok işletme bazı hizmetleri dış firmalardan satın almaktadır. Tedarikçi veya taşeron olarak adlandırılan dış firmalar, nihai tüketiciye erişecek ürüne çeşitli aşamalarda katkıda bulunurlar. Süreçteki tüm firmalar bütünsel bir halin parçası haline gelirler. Firmaların bütünsellik durumunu içselleştirmelerinde yarar vardır. Zira zincir dahilindeki herhangi bir şirketin yerel olarak iyi yönetilmesi yetmemektedir. Tüm zincirin malzeme ve bilgi akışının koordineli kontrolu gerekmektedir.
Bakterili et konusundaki aktörlerden Fasdat Gıda tedarik zinciri kavramına yabancı bir işletme değildir. Maret, Fasdat için üretim yapmaktadır. Fasdat Burger King’e hizmet vermektedir. Nihai tüketiciyle karşılaşan yüz, Burger King’dir.
Tedarik zinciri dediğimiz zaman üretim ve tüketim açısından birbiri ile ilintili firmaların işbirliği anlaşılır. Tedarik zincirinin bir adı da değer zinciridir. Zincirin tüm işletme bireyleri nihai müşteriye ulaşacak ürüne, gerçek müşteri ile karşılaşmasalar dahi değer katarlar. Tedarikçinin tedarikçisinden, müşterinin müşterisine değin uzanan tüm etkileşimli unsurlar bu yapı içerisindedir. Bu yapının bütünlüklü performansı zincirdeki en zayıf bileşenin gücü kadardır.
Zayıf halkanın dışlanma tehdidi ile içerilmesi durumuna verilecek en canlı örnek İtalyan Benetton-Boyner Holding ilişkisidir. Boyner için üretim yapan taşeron firmada çocuk işçi çalıştırıldığının açığa çıkması üzerine Merkez Benetton buna kayıtsız kalmamıştır. İstanbul firmalarından olan Boyner’e bile yabancı olan bu durum Türkiye işletmelerinin çoğunun çalışma sistematiğine aykırıdır ama yerelleşmeden kurtulmada önemli bir örnektir. İtalyan, Türkiye’de çocuk işçi istememektedir. Aynı türden başka bir ilişki Türkiye insanının haberdar olmadığı kayıp Fehmi Tosun ismini U2 konserinde Bono ile birlikte duymuş olmasındadır.
Kendisini bağımsız gibi gören işletmelerin zincir elemanı olduklarını anımsamaları gerekmektedir. Bu zincir içerinde yer alan her firmanın kendi girdileri, dönüşüm süreçleri ve çıktıları bulunur. Zincirin yalnızca perakendecileri gerçek müşteri ile karşılaşırlar. Bu firmaların uygun ve ilintili şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Zincirde yer alan her birim iş ortaklarına güvenmek zorundadır. Zor bir durumda “Kapıdan sonrası beni ilgilendirmez. Ben kendi başıma bağımsızım” denilemez. Denilirse tedark zinciri elemanı olma durumu yadsınmış olur. Oluşan problem tüm zinciri aksatır. Tüm zincir elemanları tüketiciye eriştirilecek ürünün Kalite standartlarından sorumludur. Bir noktada aksama olmuşsa o aksama tüm zinciri aksatır.
Aslında bu açıklamaları çok yetkin bir şekilde Koç Üniversitesi, İşletme ve Endüstri Mühendisliği Bölümleri yapabilir. Buradaki sorun tek kelimesi bile Türkiye coğrafyasından kaynaklanmayan işletmecilik öğretilerinin içselleştirilmesi sorunudur. Ekonomik koşullarımız modern işletmecilik öğretilerinin ancak birer dürüst uygulayıcıları olmaya elverişlidir. İyi birer uygulayıcı olabilmek için dünyayı gerçek haliyle yorumlamamıza imkan veren düşünsel araçlara sahip olmamız gerekmektedir. Genelde devlet eliyle zenginleştirilmiş sanayi kesiminin, burjuva sınıfı olma özelliklerini taşıyıp taşımadığı tartışmalıdır. Bu durum zenginlik ile burjuva olabilmek arasındaki fark olduğuna ilişkin örneklerden birisidir. Sorunları bütünlüklü görüp ve hatalara, hatalardan ders çıkarmak amacıyla sahip çıkmak veya reddetmek de bu durumla ilintili bir konudur. Duvarlarımızı süsleyen dizi dizi kalite güvence belgelerimiz dahi olsa, sonuçta bu öğretilerin içselleştirilebilmesi için önümüzde daha çok yol vardır.
Dr. End. Müh. Faik Başaran
Not 1:
07 ve 08 Nisan 2010 tarihinde İstanbul Conrad Hotel’de düzenlenen 12. Lojistik Yönetimi Zirvesi’nde yiyecek sektöründen gösterilen bir örnek uygulama şöyledir: “Zirvede yiyecek sektöründe lojistik yönetimi ve tedarik zincirinden bir örnek uygulamayı ise Fasdat Gıda Dağıtım Genel Müdürü Celal Oktay gerçekleştirdi. Fasdat Gıda’nın 1995 yılında Burger King’e hizmet vermek üzere kurulduğunu söyleyen Oktay, Burger King tedarik zincirinin yerelleştirilmesinde Fasdat’ın aktif görev aldığını dile getirdi. Daha sonra Little Ceasar’s ve Arby’s’in lojistik hizmet sağlayıcısı olan Fasdat’ın ayrıca tedarik zincirinin yerelleştirilmesi sürecinde Ata Grubu’nun Koç Holding ile birlikte besi çiftliği projesi içinde danışman olarak yer aldığını belirtti. 2001 krizinin etkilerini de sunumunda paylaşan Oktay, katılımcılara tedarik zinciri ve lojistik sistemlerinin ayrıntılarını aktardı.” (Erişim Tarihi: 22. Eylül.2010, http://www.lojistikzirvesi.com/tr/article.asp?ID=542)
Not 2:
FASDAT Gıda internet sitesinde şöyle tanımlanmaktadır. “Başlangıçta yalnızca fast food restaurantlarına hizmet vermek amacıyla yola çıkan FASDAT GIDA, tedarik zinciri yönetimi uygulamalarında edindiği tecrübe ve kendi sektöründeki önemli üreticiler ile sağladığı işbirliği sayesinde, etkin planlama, pazarlama ve satış hizmetleri ile birçok hazır gıda firmasına ülkeye girişlerinden itibaren lojistik hizmet vermeye başlamıştır. FASDAT GIDA, edindiği bu tecrübe ile key account diye tabir edilen hazır gıda hizmeti veren kuruluşlara da gıda tedariği zinciri hizmeti vermektedir. Türkiye’de faaliyet gösteren turizm tesislerine (otel, tatil köyü) 1999 yılından beri hizmet veren FASDAT GIDA, gıda üreticileri ile birlikte yaptığı işbirlikleri sayesinde kendi markası ile ürün üretme izinlerine de sahiptir.” (Erişim Tarihi: 22.Eylül.2010, http://www.fasdat.com.tr/hakkimizda.html)
Kaynak : Sendika.org – 22 Eylül 2010