Kadıköy Kooperatifi, Beşiktaş Kooperatifi Girişimi ve Çiftçi-Sen olarak bir araya gelerek 4 Şubat 2018’de Ereğli’de bulunan işçi kooperatifine ziyaret düzenledik. Kandilli’den yola çıktıktan yaklaşık bir yarım saat sonra Ereğli merkezinde bulunan Metal Koop’u gezdik. Metal Koop’u kuran Türk Metal Sendikasının örgütlü olduğu Ereğli demir çelik fabrikası işçileridir. Fabrikada yaklaşık 8 bin işçi bulunuyor. Bu işçilerin bir kısmı kadrolu bir kısmı taşeron işçiler. Bu işçilerden 5.200’ü sendika üyesi. Kooperatifin ortakları sendikalı kadrolu işçilerden oluşuyor. Sendikaya üye kooperatif ortağı sayısı 3 bin civarında.
Türk Metal Sendikası’na bağlı Metal Koop bölgede 3 katlı bir binada, AVM olarak hizmet veriyor. Bir şubesi daha varmış ama yakın zamanda kapatılmış. Metal Koop içinde yaklaşık 60 çalışan var. Sendikanın kooperatifinin çalışanları sendikalı değiller. Kooperatif yönetimi sendikadan bağımsız belirleniyor. Ayrı bir tüzel kişiliği var. Ancak buradaki işçiler de aynı zamanda sendikada örgütlü olduklarından kooperatif ile sendika arasında gönül bağı var.
Kooperatifin ortakları olan işçilere faydaları
Fabrikada çalışan kadrolu işçiler aynı CİP numarasıyla para ödemeden kooperatiften ürün alabiliyorlar. Aldıkları ürünlerin parası ay sonunda maaşlarından düşüyor. Aldıkları ürün başına da kar payı kazanıyorlar. Ürün almayan ortağa kar payı ödemesi yapılmıyor. Kar payları net karın yüzde 60’ı olarak belirleniyor. Ancak kooperatif kar payını dağıtmıyor, işçinin bonus hesabında birikiyor. İşçi emekli olurken bu parayı alabiliyor veya bu bonus karşılığı kooperatiften alışveriş yapabiliyor.
Kooperatifin ürün seçimi kriterleri
Kooperatif mağazası bir AVM olarak işletiliyor, her tür marka ve grubun ürünleri kooperatifte satılıyor. Ürün yelpazesi çok çeşitli ve bir tür zincir market yapısında olduğu söylenebilir. Kooperatif içinde satılan ürünlerin ekolojik olması gibi bir kriterleri yok. Ama zeytin ve peynirde doğal ürün olmasına özel önem gösteriyorlar. Zeytin için Gemlik’te bir üreticileri var zeytinyağını da ona yaptırıyorlar. Bu ürünlerin üzerine kendi etiketlerini basıyorlar. Küçük üreticiden ürünün sürekliliğini sağlayamadığı gerekçesiyle ürün almıyorlar. Ancak her üründen en fazla bir iki markayı satıyorlar dükkanlarında.
Emekli olan ortaklar
Fabrikadan emekli olanların ortaklığı düşmüyor ama satın aldıkları ürünlerin parasını ödüyorlar. Üye ile dışarı satış arasında fiyat farkı bulunmuyor. Dışarıdan biri de gelip ürün alabiliyor. Geçmişte peşin alım yapanlara bir miktar indirim yapmışlar dışarıdan gelenler kooperatif ortaklarından daha ucuz ürün almaya başlayınca bu uygulamadan vaz geçmişler. Kooperatifte her ayın 17 si ile 21 i arası indirim günleri oluyor.
Sonuç olarak, Metal Koop ziyareti ile temel ilkelerin ve yürütülen işleyiş mekanizmalarının nasıl farklı tipte kooperatiflere evrildiğini, işçi ve emekçilerin sendikal örgütlenmelerinin kooperatif kurmalarının nasıl daha kolay olduğunu pratik bir örnek üzerinden görmüş olduk. Türk Metal’de örgütlü işçilerin zaman zaman Türk Metal’i patronlardan yana olmakla suçladıklarını kamuoyuna yansıyan eylemlerden görmüş bulunmaktayız. Buna rağmen bir örgütlenme ve hayatta kalma mücadelesi olarak işçi kooperatifleri, toplumun tüm kesimlerini bir araya getirecek ortak bir zemin imkanı sunuyor ve daha çok incelenmeyi hakediyor…
Bu yazı Kadıköy Kooperatifi, Beşiktaş Kooperatifi Girişimi ve Çiftçi-Sen’in Ereğli ziyareti sırasındaki izlenimleriyle ortaklaşa kaleme alınmıştır…