Çiğ süt fiyatı telefonla belirleniyor…

Ali Ekber Yıldırım

Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği(TÜSEDAD)’nin deyimi ile süt üreticileri can çekişiyor.
Gazete ilanı ile “İMDAAAT”  diye Başbakana ve Tarım Bakanına çağrıda bulunan TÜSEDAD, beş yıl önce 30 kuruş olan 1 kilogram yemin yüzde 67 artışla şimdi 50 kuruşa ulaştığını, aynı dönemde 1 kilogram yoğurdun yüzde 100 artışla 1.5 liradan 3 liraya çıktığına dikkat çekti. Çiğ süt fiyatının ise 5 yıl önce olduğu gibi şimdi de 50 kuruş olduğunu ve üreticinin bunu hak etmediğini belirterek, Başbakan ve Tarım Bakanını müdahale etmeye çağırdı.
Bu çağrıya Başbakan ve Tarım Bakanı dolaylı da olsa yanıt verdi.
Demokratik Sol Parti İstanbul Milletvekili Hasan Macit, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın yanıtlaması için yazılı soru önergesi verdi.
Hasan Macit, önergesinde çiğ süt fiyatlarının üreticileri üretim yapamayacak ölçüde zorladığını, ekonomik krizle birlikte süt sanayicilerinin çiğ süt alım fiyatlarını ciddi oranda düşürdüklerini, gelişmiş ülkelerde çiğ süt, ambalajlanmış süt satış fiyatı arasında bir kat fiyat farkı varken Türkiye’de bu oranın 4 kata ulaştığına dikkat çekti.
Hasan Macit, bu tespitten sonra, özetle, süt tüketiminin artırılması için “okul sütü projesi” benzeri bir projenin uygulanıp uygulanamayacağını, çiğ süt fiyatlarının düşmesi karşısında çaresiz kalan üreticilere yönelik bir çalışma yapılıp yapılmadığını, süt üretiminin sürdürülebilir olması için ne gibi önlemler alındığını sordu.
Yazılı soru önergesine yanıt veren Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker, süt konusunda gerek üreticinin ve sanayicinin gerekse de tüketicilerin sorunlarının çözümünü sağlamak amacıyla Ulusal Süt Konseyi kurulduğunu ve bu konseyin görevleri arasında süt ve süt ürünlerinin tanıtımını yapmak, tüketici bilincini geliştirmek gibi faaliyetler de bulunduğunu, ilköğretim çağındaki çocukların sağlıklı gelişmesi, dengeli beslenme alışkan1ığı kazanmaları ve süt içme alışkanlığının yerleştirilmesini hedefleyen ‘okul sütü kampanyası’ başlatılması ile ilgili konunun 2009 yılı içinde bütçe imkanları ölçüsünde değerlendirileceğini vurguladıktan sonra: “Ülkemizde çiğ süt fiyatları serbest piyasa şartlarına göre oluşmakta olup, devletin çiğ süt fiyatlarının oluşumuna herhangi bir müdahalesi bulunmamaktadır” görüşünü dile getirdi.
Sayın Bakan haklı. Devlet, çiğ süt fiyatına müdahale etmiyor. Yapılan bazı sembolik ihalelere rağmen, Türkiye’de çiğ süt fiyatı telefonla belirleniyor. Evet yanlış okumadınız, çiğ süt fiyatı telefonla belirleniyor.
Ülke geneline yayılmış binlerce çiğ süt üreticisi var. Diğer tarafta  çiğ sütü alan  ve sayıları iki elin parmağını geçmeyen süt sanayicileri, mandıralar ve aracılar var. Sanayici veya aracı çiğ süt aldığı üreticiyi veya kooperatifi telefonla arayarak “süt fiyatını 30 kuruş, 50 kuruş düşürdüm” diyor. Nadiren de olsa “süt fiyatını 5 kuruş, 10 kuruş artırdım” diyor. Daha da kötüsü yine telefonla “elimizdeki sütü satamıyoruz, süt almayacağız” diyerek sütü bırakmaları. Üreticinin itiraz etme hakkı olmadığı gibi, alınmayan sütü değerlendirme şansı da yok. Bu nedenle üretici süt sanayicisine muhtaç. Devlet müdahalesi de olmayınca zaten girdilere para yetiştiremeyen, hak ettiği destekleri zamanında alamayan çiğ süt üreticileri gerçekten de can çekişiyor.
Geçmişte, Süt Endüstrisi Kurumu(SEK) piyasayı düzenler, üreticinin can çekişmesine izin vermezdi. Bu kurum özelleştirildi ve yerine piyasayı düzenleyici bir kurum konulmadı.
Ulusal Süt Konseyi bu görevi üstlenebilirdi. Fakat, sanayiciler buna da izin vermedi. Bir yıl boyunca üreticilerin, sanayicilerin ve Tarım Bakanlığı yetkililerinin katılımı ile Koruma  ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nde bir dizi toplantı yapıldı. Piyasayı düzenleme ve referans fiyat belirleme yetkisi olan bir Ulusal Süt Konseyi kurulacaktı. Sonra ne olduysa bu çalışmalar bir kenara itildi. Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM)’nde yapılan çalışmalar sonucunda piyasayı düzenleme ve referans fiyat belirleme yetkisi olmayan içi boşaltılmış bir Ulusal Süt Konseyi kuruldu. Konsey daha kurulurken üretici üç parçaya bölündü. Bu yapısıyla Ulusal Süt Konseyi’nin üreticinin derdine çare olacağını düşünmek hayalcilik olur.
Çiğ süt fiyatı telefonla belirlendiği sürece, üreticiler daha çooook can çekişir.

29 Ocak 2009-tarım dünyasından