Hükümetin hazırladığı “zeytin alanlarının endüstriyel işletmeciliğe açılması” ile ilgili yönetmeliğin yaşama geçirilmesi, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 2013/157 sayılı kararıyla durduruldu.
Çevre ve Ekoloji Hareketi Avukatları’nın üstlendiği dava ile ilgili karar geçtiğimiz hafta içinde davalılara gönderildi. Verilen 6 sayfalık kararda;
“3573 Sayılı Kanun hükümlerine aykırı düzenlemeler içeren Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerin Aşılattırılmasına Dair Yönetmelik’in 4. Maddesinde yer alan ‘zeytinlik saha’ tanımında ve 23. Maddesinde hukuka uyarlılık bulunmamaktadır. Bunun için Yönetmelik’in yürütmesinin durdurulmasına 20.6.2013 gününde oyçokluğu ile karar verildi” deniliyor.
Zeytinlik alanların “endüstriyel işletmeciliğe açılması” yönetmeliğine karşı; Kuşadası-Kirazlı Köyü Muhtarlığı, Kirazlı Köyü Ekolojik Yaşam Derneği ve dernek başkanı Nihat Fırat’ın yanında 129 kişi ortak bir dava açmıştı. Bu kişiler adına davayı Çevre ve Ekoloji Hareketi Avukatları üstlenmişti.
Daha önce yönetmeliğin yürütmesinin durdurulması hakkında Danıştay 8. Dairesi olumlu karar vermiş ve davalı durumda olan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bu karara itiraz etmişti. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu geçtiğimiz hafta içinde davalılara gönderdiği kararda, bu itirazı reddederek yürütmeyi durdurma kararı lehine karar verdi ve Danıştay 8. Dairesi kararını onayladı.
Madenciler Zeytin Yönetmeliği ile iş kotarmaya çalışıyor
Zeytin alanlarını madencilik faaliyetine açmak için Maden Yasası’na hüküm ekletemeyen çevreler, söz konusu istemlerini Zeytin Yönetmeliği yoluyla gerçekleştirmeyi planlıyordu.
2011 yılı başında Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nın, Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılmasına Dair Kanun’da Yönetmelik ile değişiklik hazırlığında olması, zeytin üreticileri tarafından tepkiyle karşılanmıştı. Değişiklikle zeytin alanlarında; elektrik üretim tesisi, madencilik, petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetlerine olanak tanınmak isteniyordu.
DAVA YÖNETMELİK’İN YÜRÜTMESİNİ DURDURDU
3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’da bazı değişiklikler yaparak zeytin alanlarının “endüstriyel işletmeciliğe açılması” yönetmeliği Kuşadası-Kirazlı Köyü Muhtarlığı, Kirazlı Köyü Ekolojik Yaşam Derneği ve dernek başkanı Nihat Fırat’ın açtığı yürütmeyi durdurma davası sonucu durduruldu.
Kuşadası-Kirazlı Köylüleri önceki yıllarda da Köy Muhtarlığı ve Kirazlı Ekolojik Yaşam Derneği öncülüğünde, köy sınırları içinde maden aranmasına karşı mücadele vermiş ve madencileri köyden kovmuştu.
Madencilerin Maden Yasası’yla yapamadıklarını Zeytin Yasası Yönetmeliği’ni değiştirerek yapmaya çalıştığı biliniyordu. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu kararıyla şimdilik zeytinlik alanlarda maden vb endüstriyel faaliyet yürütülemeyecek.
Zeytinlik alanları madencilik vb endüstriyel faaliyetlere açma çabası ile ilgili olarak 20011 yılı başında Cumhuriyet gazetesine görüşünü açıklayan Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nden Murat Narin;
“Zeytin alanlarını madencilik faaliyetine açmak için Maden Yasası’na hüküm ekletemeyen çevreler, söz konusu istemlerini yönetmelik yoluyla gerçekleştirmeyi planlıyor. Zeytincilik Yasası’nda yer alan; ‘zeytin alanlarının 3 km yakınında zeytinyağı işliği dışında hiçbir endüstriyel tesis kurulamaz’ yönündeki hükmü yönetmelik değişikliği ile aşmaya ve koruyucu hükümleri bu yolla çiğnenmeye çalışıyorlar. Zeytincilik Yasası’nın koruyucu hükümlerini bu yolla çiğnenmek istiyorlar ama, hiçbir yönetmelik yasanın üzerinde yer alamaz” demişti.
YÜRÜTMEYİ DURDURMA KARARI NE DİYOR?
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 2013/157 sayılı “yürütmeyi durdurma” kararında (kısaca);
“zeytinliklerin korunmasının ve amaç dışı kullanımı ile tahribinin önlenmesinin kamu görevi olduğu, bu alanların amacı dışında kullanılamayacağı ve küçültülemeyeceği, bu alanların 3 km yakınında zeytinyağı fabrikası hariç zeytinlerin gelişimini engelleyici tesis kurulamayacağı, yasa koruyucunun bu konularda genel prensipleri düzenleyici ve uygulayıcı olduğu, idarelerin yönetmelik düzenlemesinin yasalara uygun olması gerektiği, bunun şartlarının olduğu ve yönetmeliklerin yasalara getirilen hükümleri kısıtlayıcı nitelikte olamayacağı” belirtiliyor. Kararın devamında;
“3573 Sayılı Kanun’un geneline yaygın koruyucu hükümler dikkate alındığında, zeytinlik sahalarda ve sahalara üç km mesafede zeytinyağı fabrikası ve küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri dışında kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran bir tesisin yapılması mümkün değildir. Kaldı ki 3573 Sayılı Kanun’da; Yönetmelik’in 23. Maddesinde sayılan tesislere belli şartlar altında dahi izin verilebileceği yönünde hiçbir hükme yer verilmemiştir. (…) zeytinlik alanların belirlenmesini asgari büyüklük koşuluna bağlayarak, bu büyüklüğün altında kalan zeytinlikleri Kanun’un sağladığı korumanın dışında bırakmak ve zeytinlik alanlarda kimyasal toz ve atık bırakacağı tartışmasız olan madencilik, enerji üretimi gibi faaliyetlerin yürütülmesine imkan tanınması, Yönetmelik’in varlık amacına aykırı düzenlemeler içermesi çelişkili bir durumdur. Dava konusu Yönetmelik’in 4. Maddesinde yer alan ‘zeytinlik saha’ tanımı ile 23. Maddesinin yürütmesinin durdurulması gerekmektedir.
4. maddede belirtilen ‘tespit edilen alanlar yerel koşullar dikkate alınmak suretiyle bakanlık tarafından belirlenecek esaslara göre en az 25 dönümlük parseller halinde parsellenir’ ifadesi ile zeytinlik alanlar hakkında asgari büyüklük şartı getiren “zeytinlik saha’ tanımında hukuka uyarlılık bulunmamaktadır” deniliyor.
O yçokluğu ile verilen kararda;
3573 Sayılı Kanun hükümlerine aykırı düzenlemeler içeren Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerin Aşılattırılmasına Dair Yönetmelik’in 4. Maddesinde yer alan ‘zeytinlik saha’ tanımında ve 23. Maddesinde hukuka uyarlılık bulunmamaktadır. Bunun için Yönetmelik’in bu iki maddesinin yürütmesinin durdurulmasına 20.6.2013 gününde oyçokluğu ile karar verildi” deniliyor.
KİRAZLI KÖYLÜLERİ DAHA ÖNCE DE MADENCİLERE KARŞI “NO PASARAN!..” DEMİŞLERDİ
Türkiye’nin ilk organik köy pazarına sahip ve tarım arazileri “Ekolojik Tarım Bölgesi” ilan edilmiş; zeytin, üzüm, kiraz, erik, elma, incir, patlıcan, domates vb birçok meyve ve sebzede sertifikalı organik tarımsal üretim yapılan Kuşadası’nın Kirazlı Köyü, 2010 yılında maden arama faaliyetlerinin hedefi haline gelmişti. Kirazlı Köyü Muhtarlığı ve Kirazlı Köyü Ekolojik Yaşam Derneği; köyün tarım arazileri içindeki alanda maden arama ruhsatlarının iptali için (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na karşı) Aydın 1.İdare Mahkemesi’nde üç farklı dava açmıştı. Çevre ve Ekoloji Hareketi Avukatları’nın desteği ile açılan dava köylülerin zaferi ile sonuçlanmıştı.
7 Mart 2012 tarihinde Aydın 1. İdare Mahkemesi’nin 2010/ 696 Esas No ve 2012/ 284 sayılı kararında; “ruhsat alanı içinde köy organik tarım arazilerinin, 1. derece arkeolojik SİT alanlarının, Kuşadası ve Kirazlı Köyü’ne su sağlayan derin su kuyularının bulunduğu, ruhsat sahası içinde bulunan ve korunması gereken duyarlı alanların zarar göreceği hususu dikkate alınarak, dava konusu maden arama ruhsatlarında kamu yararı ve hukuka uyarlık bulunmamaktadır” demişti.
Bu karar ile birlikte Kirazlı Köyü’nde maden arama ruhsatları tümden iptal edilmişti.
****
Zeytinlik alanların başta maden olmak üzere her türlü işletmeye açılmasına izin veren düzenleme şöyle:
MADDE 4: Tespit edilen alanlar yerel koşullar dikkate alınmak suretiyle bakanlık tarafından belirlenecek esaslara göre en az 25 dönümlük parseller halinde parsellenir’
MADDE 17- 26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunun 20 nci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve birinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Sayısı: 503)
“Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 km mesafede, zeytinliklerin bitkisel gelişimini ve çoğalmalarını engelleyecek, kimyasal atık oluşturacak tesis yapılamaz ve işletilemez. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve zeytincilik sahaları koruma kurulunun uygun görmesi şartıyla;
a) Zeytinyağı fabrikaları,
b) Küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri,
c) Jeotermal kaynaklı teknolojik sera yatırımları,
ç) İlgili bakanlıkça kamu yararı alınmış madencilik faaliyetleri,
d) Bakanlıklarca kamu yararı alınmış plan ve yatırımlar,
e) Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesisleri,
f) Petrol ve doğalgaz arama ve işletme faaliyetleri, için zeytinlik sahalarında yatırım yapılmasına,
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından izin verilebilir. Bakanlık bu yetkisini gerektiğinde valiliklere devredebilir.”