Fındık üzerine yapılan spekülasyonlar devam ediyor. Fındık şirketlerinin Türkiye’yi terk ederek başka pazarlara yöneleceği söyleniyor. Bu spekülasyonlarda fındık çiftçilerinin hiç bir çıkarı olmadığı ortada. Fındık-SEN genel başkanı Kutsi Yaşar, çözümün örgütlenmekten geçtiğini ifade eden bir yazı kaleme aldı.
Fındıkta yıllarca spekülasyon yapmaktan usanmayan sermaye kesimi fındık fiyatlarının yüksek olmasından dolayı ihracatta gerileme olacağını, fiyatlar yüksek seviyede giderse ihracatta azalmalar olacağını ve ülkenin döviz kaybı yaşayacağını, ihracatta ve üretimde Şili, Azerbaycan, Gürcistan v.b gibi ülkelerin söz sahibi olacağı ve böylelikle Türkiye’nin yakın gelecekte fındıkta lider ülke konumunu kaybedeceği haberini dile getirmişlerdir. Bu haberlere ilişkin Türkiye’nin bir numaralı fındık alıcısı Ferrero ve ona bağlı şirket temsilcileri daha temkinli açıklamalar yapmakta, yakın ve orta gelecekte Türkiye’nin fındıktaki pozisyonunda fazla değişiklik beklemediklerini ifade etmektedirler. En azından 2030-2040 yıllarına kadar öngörüleri bu yöndedir.
Daha önceki yıllarda da fındık da bu ve benzeri yaklaşımlar söz konusu idi. İhracatçılar ve Fındık Tanıtım Grubu (FTG) 2010 -2011 dönemlerinde fındığın diğer ülkelerdeki durumuna ilişkin spekülatif bazı haberler yapmışlardı. Hem o dönemi hem de bu dönemi içine alan bir değerlendirme yapmak 2000 yılından bu yana yaklaşık15-20 yıllık bir geçmiş perspektifi üzerinden gelecekte olacak olanlara birkaç çift laf da üretici cephesinden söz söylemek elzem olmuştur.
Ek de verilecek olan tablolar inceleyerek, Türkiye’nin fındıkta liderliğine son verebilecek ülkelerin bu zaman diliminde fındıktaki durumlarına bir göz atalım. İddia edilen Gürcistan, Azerbaycan ve Şili gibi ülkelerde fındık üretiminin çok fazla artığı bunda da Fındık fiyatlarının yüksek olmasının etkili olduğunu ifade edilmektedir. Oysa ki FAO kaynaklarından alınan istatistikler incelendiğinde; 2000-2015 yıllarında Azerbaycan’da fındıklık alan 16.270,00 ha % 41 artarak 23.000 ha ulaşmış, yıllık artış oranı %2,7 , Gürcistan da 8.000 ha alandan %125 artarak 18.000 ha alana ulaşmış yıllık artış oranı %8,3 olarak artış gözlemlenmiştir. Şili ise ülke bazında değerlendirmeye dahi konu olmamış diğer bölümü adı altında fındık yetiştiren onlarca ülke arasında değerlendirilmiştir. Türkiye’yi liderlikten düşürecek Azerbaycan ve Gürcistan ülkelerindeki toplam alan artışları ile 16.730,00 ha alan olup, Türkiye’nin toplam fındık alanının % 2,3 üne karşılık gelmektedir Oysa 2000-2015 yılları sürecinde dünyadaki fındık dikim alanlarında İspanyada 8.750 ha alan azalmış İtalya ve ABD de kayda değer önemli bir değişiklik olmamıştır. Türkiye’de ise 2000-2015 yılları sürecinde resmi kayıtlara göre yaklaşık 60.00 ha alan ve ÇKS sistemi dışında kalan resmi olmayan rakamlara göre de 100.000 ha alan üzerinde artışı olduğu dikkate alınırsa dünyanın farklı bölgelerindeki artışların Türkiye’deki artışların yanında kayda değer olmadığı çok iyi görünecektir. Bu dönemin üretim miktarlarındaki değişimler açısından irdelenmesinde de benzer sonuçlara ulaşmak yanıltıcı olmayacaktır. İtalya ve İspanyanın fındık üretimlerinde bir miktar düşüş, ABD’nin üretim miktarında bir miktar artış söz konusudur. 2014 yılında Türkiye de don afeti o yıl fındık üretimini önemli bir miktar düşürmesine rağmen cilalanıp boyanan Azerbaycan ve Gürcistan’daki toplam üretim Türkiye’nin ancak 1/6 kadar olmuştur.
Sonuç olarak Türkiye’nin uzun yıllardır fındık üretiminde devam eden mutlak üstünlüğü iklim faktörlerine ve verim düşüklüklerine rağmen devam etmekte, bu verili koşullarda bile en azından yakın ve orta dönemde bir değişiklik olmaması beklenmektedir. Kaldı ki verimde yapılacak iyileştirmeler ve kayıt dışı alanlar bu üstünlüğü daha da perçinleyecek ve orta vadeyi daha da uzatacaktır. Bu gerçeği çok iyi bilen çok-uluslu tarım ve gıda şirketleri bir yandan bu spekülasyonları yaymakta diğer yandan Tarım Bakanlığı gibi ülke içerisinde alan çalışmaları yapmaktadır.
Türkiye’nin kağıt üzerinde yada gerçekte Fındık üretiminde lider olmasının fındık çiftçisine yararı olmayacaksa hiçbir önemi de yoktur. Tüm dünya biliyor ki fındıkta Türkiye’nin tek rakibi Türkiye’yi yönetenlerin şirketler lehine uyguladıkları programlardır. Şimdi aba altından sopa göstererek Türkiye’nin fındık üretiminde liderliği kaptıracağını iddia edenlere verilecek en önemli yanıt fındık politikalarında ezber bozup kooperatiflere yol vermek ve çiftçinin örgütlenmesinin önünü açmak olacaktır. Fındık çiftçisinin muhtaç olduğu kudret ancak ve ancak örgütlenmeyle açığa çıkacaktır.
EK TABLOLAR
Ülkeler
Üretim alanı(ha) |
2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | Fark
% |
Türkiye | 538.796 | 546.452 | 559.306 | 571.791 | 614.993 | 622.525 | 639.417 | 18 |
İtalya | 68.868 | 68.419 | 68.742 | 68.113 | 67.506 | 67.743 | 68.233 | -1 |
İspanya | 23.750 | 22.534 | 22.397 | 21.583 | 20.590 | 20.343 | 20.000 | -16 |
A.B.D | 11.473 | 11.736 | 11.817 | 11.331 | 11.502 | 11.462 | 11.462 | 0 |
Gürcistan | 8.000 | 8.000 | 8.000 | 8.000 | 8.430 | 8.689 | 9.000 | 12 |
Azerbaycan | 16.270 | 17.328 | 17.646 | 17.812 | 17.971 | 18.228 | 17.739 | 6 |
TABLO 1. DÜNYA`DA FINDIK ALANLARI (he)
Ülkeler | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014* | Oran (%) |
Türkiye | 642.866 | 667.865 | 696.964 | 701.407 | 702.144 | 701.141 | 77 |
İtalya | 70.256 | 70.492 | 70.492 | 57.992 | 70.492 | 71.200 | 8 |
Azerbaycan | 22.193 | 23.242 | 23.242 | 23.968 | 23.242 | 23.000 | 3 |
Gürcistan | 12.000 | 15.500 | 15.500 | 12.400 | 15.500 | 18.000 | 2 |
ABD | 11.614 | 11.938 | 11.938 | 11.890 | 11.462 | 12.500 | 1 |
İspanya | 14.536 | 13.803 | 14.067 | 14.000 | 15.000 | 15.000 | 2 |
Diğerleri | 33.000 | 34.900 | 35.100 | 57.186 | 40.000 | 63.350 | 7 |
Toplam | 806.465 | 837.740 | 867.303 | 878.843 | 877.840 | 904.191 | 100 |
Kaynak: Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü-Fındık Raporu.*2014 verisi AB Fındık Danışma Kurulu toplantısı 2015.
TABLO 2. DÜNYA FINDIK ÜRETİMİ (Kabuklu/Ton)
Ülkeler | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | Ortalama | Oran |
Türkiye | 500.000 | 600.000 | 430.000 | 660.000 | 549.000 | 412.000 | 525.200 | 68 |
İtalya | 85.000 | 87.200 | 140.000 | 84.000 | 100.000 | 80.000 | 96.000 | 13 |
Azerbaycan | 30.000 | 25.000 | 55.000 | 40.000 | 35.000 | 25.000 | 35.000 | 5 |
Gürcistan | 27.000 | 40.000 | 30.000 | 28.000 | 40.000 | 35.000 | 33.300 | 4 |
ABD | 42.600 | 24.500 | 35.000 | 32.000 | 40.200 | 36.300 | 35.100 | 4.5 |
İspanya | 18.000 | 20.000 | 22.000 | 16.000 | 18.000 | 19.500 | 18.900 | 2.5 |
Diğerleri | 20.000 | 27.000 | 27.000 | 25.000 | 25.000 | 25.000 | 24.800 | 3 |
Toplam | 722.600 | 823.700 | 739.000 | 885.000 | 807.200 | 632.800 | 768.300 | 100 |
Kaynak: FAO, TMO-Fındık raporu, 2010-2014
Dünya` TABLO 3. YILLAR İTİBARİYLE FINDIK ALANLARI, ÜRETİM VE VERİM
Yıllar | Alan (Ha) | Üretim (Ton) | Ortalama Verim (Kg/da)* |
2001 | 555.000 | 625.000 | 113 |
2002 | 560.000 | 600.000 | 107 |
2003 | 600.000 | 480.000 | 80 |
2004 | 650.000 | 350.000 | 54 |
2005 | 655.000 | 530.000 | 81 |
2006 | 666.226 | 661.000 | 99 |
2007 | 663.817 | 530.000 | 80 |
2008 | 663.192 | 800.791 | 121 |
2009 | 642.866 | 500.000 | 78 |
2010 | 667.865 | 600.000 | 90 |
2011 | 696.964 | 430.000 | 62 |
2012 | 701.407 | 660.000 | 94 |
2013 | 702.144 | 549.000 | 78 |
2014 | 701.141 | 450.000 | 64 |
2015 | 702.628 | 646.000 | 92 |
2016** | 702.628 | 468.000 |
Kaynak: TÜİK. ** GTHB Bakan Faruk Çeliğin 12.7.2016 tarihinde ki fındık rekoltesi ile ilgili açıklaması.
TABLO 4. BÖLGELERE GÖRE TÜRKİYE FINDIK DİKİM ALANLARI (Dekar)
BÖLGELER | 2000 | 2005 | 2010 | 2014 | 2015 | Oran (%) |
Doğu Karadeniz | 3.233.060 | 3.849.020 | 3.964.491 | 4.228.450 | 4.227.176 | 60,2 |
Batı Karadeniz | 853.760 | 1.260.100 | 1.266.155 | 1.310.843 | 1.321.951 | 18,8 |
Doğu Marmara | 1.382.510 | 1.415.380 | 1.422.027 | 1.444.667 | 1.449.701 | 20,6 |
İstanbul | 21.830 | 21.740 | 21.617 | 21.856 | 21.861 | 0,4 |
Orta-Doğu Anadolu | 2.900 | 2.700 | 2.700 | 4.000 | 4.000 | — |
Batı Marmara | 660 | 500 | 842 | 846 | 842 | —- |
Akdeniz | 260 | 510 | 732 | 677 | 674 | — |
Ege | – | 30 | 56 | 45 | 45 | — |
Orta Anadolu | – | – | 29 | 29 | 29 | — |
TOPLAM | 5.495.000 | 6.550.000 | 6.678.649 | 7.011.413 | 7.026.279 | 100 |
Kaynak: Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü -2015 yılı Fındık RaporuABLO 5. TÜRKİYE`DE FINDIK YETİŞTİRİLEN İLLER (2015)
İLLER | ÜRETİCİ SAYISI | ALAN (He) | ÜRETİM(Ton) | ORAN % |
Artvin | 6.189 | 8.665 | 6.314 | 1.0 |
Bartın | 4.286 | 6.000 | 6.765 | 1.1 |
Bolu | 778 | 1.089 | 366 | 0.05 |
Düzce | 44.775 | 62.685 | 69.344 | 10.7 |
Giresun | 83.651 | 117.111 | 105.023 | 16.25 |
Gümüşhane | 573 | 802 | 723 | 0.1 |
Kastamonu | 5.336 | 7.471 | 5.213 | 0.9 |
Kocaeli | 5.758 | 8.062 | 7.530 | 1.2 |
Ordu | 162.274 | 227.183 | 200.938 | 31.10 |
Rize | 2.576 | 3.607 | 1.303 | 0.2 |
Sakarya | 51.856 | 72.598 | 82.708 | 12.8 |
Samsun | 64.731 | 90.623 | 90.857 | 14.0 |
Sinop | 1.215 | 1.701 | 1.175 | 0.2 |
Tokat | 2.001 | 2.802 | 3.511 | 0.5 |
Trabzon | 46.678 | 65.350 | 39.126 | 6.0 |
Zonguldak | 16.852 | 23.593 | 22.572 | 3.5 |
16 İl Toplamı | 499.529 | 699.341 | 643.468 | 99.6 |
Diğer İller toplamı | 2.347 | 3.287 | 2.532 | 0.4 |
Türkiye Toplam | 501.876 | 702.628 | 646.000 | 100 |
Kaynak: TÜİK-GTHB,2015
TABLO 6. DÜNYA FINDIK İHRACATI (Yıllık –kabuklu-Ton)
ÜLKELER | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2013 (%) |
Türkiye | 441.972 | 504.610 | 487.532 | 531.488 | 549.314 | 505.056 | 72.2 |
İtalya | 31.157 | 30.130 | 28.510 | 28.320 | 34.263 | 37.785 | 4.5 |
Azerbaycan | 24.334 | 17.006 | 25.804 | 20.500 | 20.830 | 556 | 2.7 |
Gürcistan | 28.670 | 23.216 | 38.184 | 27.106 | 57.889 | 38.674 | 7.6 |
Almanya | 7.184 | 7.646 | 9.868 | 5.658 | 10.072 | 0 | 1.3 |
İspanya | 6.745 | 4.323 | 5.559 | 4.652 | 5.096 | 4.761 | 0,7 |
ABD | 32.214 | 13.337 | 19.967 | 3.142 | 31.308 | 39.082 | 4.1 |
Fransa | 4.744 | 5.249 | 4.607 | 2.024 | 4.937 | 5.350 | 0,7 |
Diğerleri | 15.582 | 26.654 | 62.232 | 17.016 | 47.243 | 26.186 | 6,2 |
Toplam | 592.602 | 632.171 | 682.263 | 639.906 | 760.952 | 657.450 | 100 |
Kaynak: FAO, TMO Fındık Raporu, 2010-2014