Yaz başından bu yana dünya gündeminin önemli maddelerinden gıda fiyatlarında artık krizin adı kondu.
Son olarak ABD Tarım Bakanlığı’nın (USDA) temel gıda maddelerinde dramatik üretim düşüşleri yaşanabileceğini belirtmesi ve ülkenin dünya lideri olduğu mısır üretiminin 14 yılın en düşük seviyelerine ineceği açıklamaları bardağı taşıran son damla oldu. Giderek büyüyen krizin gıda şirketlerine de darbesi derin oldu. Tyson Foods’un hisseleri çakıldı. Gıda fiyatlarındaki artışın diğer emtia ürünlerine de yansımasıyla krizin boyutları sanayiciye ağır girdi maliyetleri olarak dönebilir.
Tyson Foods hisseleri çakıldı
Dünyanın birçok üretim merkezinde iklimsel değişimler fiyat artışlarında etken oluyor. ABD, Rusya’da yaz aylarında görülen aşırı sıcaklar, Brezilya’daki beklenmedik meteorolojik veriler, Kanada ve Avrupa ülkelerindeki aşırı yağmurun hububat ve tohum üretimini sekteye uğrattığına dikkat çekiliyor.
2007-2008 yılları arasındaki gıda krizinin benzer özelliklerine dikkat çeken uzmanlar artık durumun vahametine dikkat çekiyorlar. Morgan Stanley’in emtia bölümü başkanı Hüseyin Allidina Bence şu anda bir gıda krizindeyiz diyerek sıkıntıları kriz boyutunda tarif etmenin daha doğru olacağının altını çiziyor.
ABD Tarım Bakanlığı cuma günü yayımladığı raporunda çok ciddi problemlere dikkat çekti. Mısır ve arpada arz sıkıntılarının tahmin edilenin üzerine çıktığını belirten bakanlık tüm bu ürünlerin aynı zamanda hayvancılıkta yem anlamına geldiğini özellikle vurguladı. Bakanlık böylece et fiyatlarının da artışını sürdüreceği yönünde mesajını yinelemiş oldu. Açıklama dünyanın en büyük nihai gıda satıcılarının hisselerine de yansıdı.
Maliyetlerin artışa geçeceğini, satışların ise düşeceğini öngören yatırımcılar gıda şirketlerindeki hisselerini elinden çıkarmaya başladı. Bu alandaki dünya devi ABD’li Tyson Foods’un hisseleri yüzde 7,7 çakılırken diğer gıda şirketlerin de hisseleri düştü.
USDA’in açıklamaları piyasalara şok etkisi yarattı. Eylülde başlayan 2010-2011 hasadının 12.7 milyar bushele gerileceğini söyleyen bakanlık bir önceki tahminini de yüzde 4 oranında indirmiş oldu.
Ülkenin stoklarının 900 milyon bushele kadar ineceği ifade edilirken bu rakam 1996-1997 hasadından bu yana en düşük seviyeyi işaret ediyor. Bakanlık ayrıca buğday ve soya üretim tahminlerini de düşürdü. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) uzmanı Abdulrıza Abbassian beklentilerin düşürülmüş olması ile birlikte arz-talep dengesinin çok kırılgan hale geldiğinin altını çizdi. ABD dünyanın en büyük mısır üreticisi ve ihracatçısı konumunda bulunuyor.
Hammadde endeksi fırladı
Dünyanın en büyük emtia borsası olan Chicago Ticaret Borsası’nda fiyat artışlarının aşırı hızlanması nedeniyle vadeli işlemlere sınırlama getirildi. Paris’te ise Avrupa buğday fiyatları yüzde 10 artarken şeker, soya, yulaf gibi tüm gıda emtia ürünlerinde fiyat artışları görüldü. Londra’da işlem gören şeker fiyatları da haftalık yüzde 10,5 artış oranına ulaşarak sekiz ayın zirvesinden kapanışını gerçekleştirdi.
Gıdadaki aşırı fiyat artışı ve baz metaller gibi diğer emtia ürünlerindeki artış hammadde için uluslararası gösterge niteliğindeki Reuters-Jefferies CRB endeksini de iki yılın zirvesine taşıdı. 2008’deki uzmanların emtia bombası olarak adlandırdığı dönemi dahi gerisinde bırakan endeks geçen hafta boyunca yüzde 3,1 oranında arttı. Mayıs sonundan bu yana yüzde 16 oranında artan endeksin içerdiği tüm ürünlerde fiyatlar arttı. Altının nominal değeri onsu 1.364 dolara tırmanarak haftayı yüzde 2,1 primle bitirdi. Gümüşte ise artış oranı yüzde 5,2’ye kadar çıkarken değerli metal 30 yılın zirvesiyle anılmaya devam etti. Paladyum kontratları ise yüzde 2,3 oranında artış kaydetti.
Ancak uzmanlar değerli metallerdeki fiyat artışının dolardaki düşüş gibi finansal gerekçelerinin daha ağır bastığını vurgulayarak gıda ve baz metallerdeki artışın arz eksenli olmasının ekonomi açısından önemli bir veri olduğunun altını çiziyor. Baz metaller cephesinde sanayide lehimleme için kullanılan kalay fiyatları haftayı 5,3 prim ile kapatarak tonu 27 bin dolar seviyesini zorladı.
Ekonomistlerin en çok izlediği baz metal olan bakır fiyatları iki yılın zirvesine tırmanarak 8.349 dolar seviyesini gördü. Bakır hafta içinde yüzde 3 oranında artış gösterdi.
Bloomberg’e konuşan ABD’li vadeli işlem şirketi T&K’in başkanı Michael Smith enflasyon tehlikesine dikkat çekerek emtiadaki artış rüzgârını kusursuz fırtına olarak tanımladı. Smith gelişmekte olan ülkelerdeki emtia borsalarına yönelimin de giderek arttığını söyledi.
Kaynak : Hurriyet – 11 Ekim 2010