Kamuoyunda Hal Yasası olarak bilinen kanunun önümüzdeki yıl başında yürürlüğe girmesinin, sebze-meyve ticaretindeki kayıt dışılığı azaltacağı, ancak tüketim fiyatlarında kayda değer indirimler getirmeyebileceği bildirildi.
AA muhabirine bilgi veren Türkiye Ziraatçılar Derneği (TZD) Genel Başkanı İbrahim Yetkin, yeni Hal Yasası’nın 1 Ocak 2012’de yürürlüğe gireceğini
hatırlattı. Yeni yasanın bildirim esasına dayalı olduğunu ve kayıt altına alınma nedeniyle son derece önemli olduğunu dile getiren Yetkin, ”Meyve ve sebzede
ciddi kayıt dışılık vardı. Bir takım ürünler, hale girmeden başka yerlere, başka biçimde dağıtılarak satılıyordu” dedi.
Yeni yasanın, halden doğan masrafların azaltılması anlamında da belli bir kolaylık getirdiğini ifade eden Yetkin, ”Bu da olumlu bir şey. Ama tüm bunların
istenilen düzeye getirilmesi için, Türkiye’de altyapının çok iyi kurulduktan sonra yürürlüğe girmesi gerekiyor kanunun. Sistemin tamamen bilgisayar ağıyla
örülmesi gerekiyor. Merkezin tüm Türkiye çapında ağlarla örülmesi gerekiyor. Altyapı sistemine ciddi ihtiyaç var. Eğer altyapı istenilen düzeyde kurulamazsa
yasanın faydasından çok zararıyla da karşılaşabiliriz. Ürünü alan kişi bildirimde bulunduğunda sistem işlemez durumdaysa kaçaklar da olabilir. İyi kötü işleyen bir
hal sistemi var. Sistem işlemezse, bu hal sistemi de çalışmamış olur” şeklinde konuştu.
Kanunun, farklı aracılardan kaynaklanan süreci kısaltacağını anlatan Yetkin, ”Sistem uygulandığında, üreticiden çıkan ürünü tüccar veya perakendeci
alacak ve doğrudan satış noktasına getirecek” değerlendirmesini yaptı. Bugünkü hallerin daha modernize edilerek, alt yapısı kurularak, kontrol
sistemleriyle yenilenmesini isteyen Yetkin, hal sisteminin ruhuna dokunulmaması gerektiğini, dünyanın en gelişmiş ülkelerinde bile hal sistemi bulunduğunu
kaydetti. Türkiye’deki fiyat artışlarının halden kaynaklanmadığını iddia eden
Yetkin, ”Halden sonraki satış noktalarında fiyatlar artıyor. En fazla arttığı yer de perakende noktaları. Üreticiden alıp, hale girip çıkana kadarki süreçten
sonra fiyat artışı yükseliyor. O da büyük ürün satan merkezlerin denetim mekanizmasından biraz özerk olmasından kaynaklı” görüşünü savundu.
Yeni kanunla gerekli altyapı kurulduktan sonra mevcut sistemin daha iyi olacağı düşüncesini paylaşan Yetkin, üreticinin de daha kestirme bir yolla
ürününü satacağını vurguladı. Yetkin, ”Yeni yasada satış noktalarında, pazar yerlerinde üreticiye yer verme anlamında maddeler de var. Eski yasada da vardı,
hayata geçirilemedi. Üreticiler örgütlü olmadığı ve imkanı da olmadığı için bir noktadan başka bir noktaya getiremiyor. Bu bir güç meselesi, imkan meselesi. O
anlamda üreticiye çok büyük bir katkı beklemek gerçekçi olmaz. Ama malını kime verdiği anlamında mümkün olduğu kadar kayıt altına alınarak, alacak verecek
bakımından kontrol sistemine girmiş olur. Genel hatlarıyla yasa uygulandığında, meyve sebzedeki yüzde 50-60’a varan kayıt dışılığı kayıt altına alması yönünden,
vergilerin tahsili anlamında ciddi katkısı olacak” şeklinde konuştu.
-”YENİ YASAYLA TÜM MESLEK MENSUPLARI KAYIT ALTINA ALINACAK”-
Türkiye Sebze ve Meyve Komisyoncuları Federasyonu (TÜSEMKOM) Genel Sekreteri Aziz Oral da, Hal Yasası olarak bilinen 5957 Sayılı ”Sebze ve Meyveler
ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun”un 11 Mart 2010 tarihinde TBMM’den geçerek
kanunlaştığını hatırlattı. Kanunun çok önemli ayaklarından olan Hal Kayıt Sistemi henüz
oluşturulamadığı için yürürlüğünün 1 Ocak 2012 tarihine ertelendiğini anımsatan Yetkin, Kanunun en büyük amacının kayıt dışılığı önlemek, üreticiden doğrudan mal
alımının önünü açmak olduğunu ifade etti. Yeni kanunun uygulamaya girmesinden itibaren sebze ve meyve fiyatlarında
büyük ucuzlamalar olacağı şeklinde basına ve kamuoyuna bazı haberler yansıdığını dile getiren Oral, şunları kaydetti:
”Biz bunların pek gerçekçi olduğu görüşünde değiliz. Yeni kanunla yapılan düzenlemelerde yüzde 2 olan hal rüsumunun yüzde 1’e indirilmesi var.
Yüzde birlik rüsum indirimi, fiyatı 50 kuruş, 1 lira, 2 lira düzeyinde dolaşan sebze-meyvelerde dikkate alınamayacak bir rakam. Yeni yasa tüketicilere fiyat
yönünde bir şey getirmeyecek. Diğer taraftan, üreticinin mallarının daha iyi değer bulacağı gibi bazı haberler, yorumlar da yansıdı basına. Biz bu görüşe de
katılamıyoruz. Zira toptancı halinde rekabet oluşuyor. Herhangi bir üretim bölgesindeki toptancı haline yüzlerce alıcı geliyor. Binlerce firma temsilcisi,
üretim bölgelerinde mal temin etmekle uğraşıyor. Biz, bu kadar çok rekabetin oluştuğu halde en sağlıklı fiyatın oluştuğu görüşündeyiz.
Toptancı halinde 50 kuruşa satılan domatesin şehir merkezinde, örneğin Antalya Halinden alınmayıp da Serik’te bir köydeki üreticiden alınmak
istenmesinin sebebi, sadece ve sadece daha ucuza mal almak olabilir. Kimse aksini söyleyemez. Köydeki üreticinin, fiyatlardan, piyasadan ne kadar haberdar olduğunu da değerlendirmeye bırakıyorum. Alıcı 50 kuruşluk fiyatı uygun görse, Antalya Merkez’deki halden alırdı. Demek ki daha ucuza almak için üreticiye gidiyor.
Kaldı ki, pazarlık gücü yok üreticimizin, küçük üretici. Sayısı 3 milyon civarında olan sebze-meyve tarımıyla uğraşan küçük üreticinin işlettiği tarım
alanı açık arazide 16,5 dönüm, kapalıda 1-2 dönümle sınırlıdır.” Bu kadar küçük alanlarda üretilen bir kaç tonluk ürün için büyük alıcıların küçük üreticiye pek rağbet edeceğini sanmadığını belirten Oral, ”Kaldı ki, fiyat dikta ettirilecek, ‘şu fiyata verirsen, alırım’ denilecek. Hale götürme durumu olmayan üretici de ürününü daha ucuza satacaktır. En büyük kazancı yine malı alan yapacak. Satış fiyatları oluştururken yine hal fiyatlarını baz alacak” iddiasında bulundu.
Kayıt dışı çalışanların, sektörün fiyat düzenini bozduğunu, sağlıklı fiyat oluşmasını engellediğini savunan Oral, yeni kanunun kayıt dışı ticareti
önleyeceğine vurgu yaptı. Oral, ”En büyük tehlikesi de üreticiye paralar ödenmiyor. Zira adamın hiçbir yere kaydı yok. Diğer taraftan kamunun kaybettiği vergi de var. Yeni kanunun bu şekliyle kayıt dışı ticareti önleyeceği konusunda hemfikiriz. Bildirim metoduyla mal sevk edilecek. Toptancı hallerde veya serbest piyasada meyve-sebze ticaretiyle uğraşan tüm meslek mensupları kayıt altına alınacak. Bu kişiler hal kayıt sistemine girecekler ve kendilerinin birer numarası olacak” görüşünü de aktardı.
Kaynak : Akşam – 22 Eylül 2011