Son yıllarda hızlı bir şekilde düşüş eğilimi gösteren manda yetiştiriciliği ve manda ürünleri üretiminin Samsun’da önem arz etmeye başladığı belirtilirken Samsun Valiliği ve İl Tarım Müdürlüğü’nün manda ile ilgili proje başlattığı bildirildi
Samsun İl Tarım Müdürlüğü uzmanlarınca dünyada azalma gösteren mandaların Samsun’daki popülasyonu ve üretim alanlarını araştırıldı. Strateji Geliştirme Birimi uzmanları Ziraat Mühendisi Burhan Hekimoğlu ve Ziraat Mühendisi Mustafa Altındeğer’in yürüttüğü çalışmada hayvancılık açısından önem taşıyan manda üretiminin yaygınlaştığı tespit edildi.
Ziraat Mühendisi Burhan Hekimoğlu, Samsun ilinde yükselen tarımsal değerler içerisinde kışlık sebze yetiştiriciliği, bodur meyvecilik, iyi tarım, organik tarım gibi faaliyetler içerisine manda yetiştiriciliği ve manda ürünleri üretiminin önem arz etmeye başladığını dile getirdi.
Son yıllarda hızlı bir şekilde düşüş eğilimi gösteren manda varlığı ve manda yetiştiriciliğinin Samsun’da önemli ölçüde kan kaybettiğini ifade eden Hekimoğlu, Bafra, 19 Mayıs, Alaçam ve Yakakent ilçelerini kapsayan Kızılırmak Deltası ve deltada yer alan sulak alanların manda yetiştiriciliği için son derece uygun bir yapıya sahip olduğunu ifade etti.
Manda yetiştiriciliğinin önemi farkedildi
Hekimoğlu, şu bilgileri verdi: “Özellikle iç piyasaya dönük neredeyse bölgede yöresel marka olmuş ancak üretimi çok azalmış manda ürünleri tereyağı, kaymak, sert ve yumuşak peynir, dondurma üretimi, manda yetiştiriciliği yapan üreticiler Kızılırmak deltası içinde oldukça önemlidir. Manda ürünleri gibi yöresel ürünlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu konuda gereksinimleri tam olarak karşılanmayan önemli ve etkin bir grup tüketici kitlesi vardır. Bu konunun önemini fark eden Samsun Valiliği ve Tarım İl Müdürlüğü başta olmak üzere ilgili kurumlar bölgede manda ile ilgili projeler başlatmışlardır. Bu projelerin öncelikle üreticilere faydalı olması bekleniyor.”
“Manda eti ve sütü işletmelerine ihtiyaç var
Ziraat Mühendisi Mustafa Altındeğer, Samsun’da en fazla mandanın Bafra ilçesinde bulunduğuna vurgu yaparak, 40 adet mandaya sahip olan üretici sayısının yaklaşık 25 olduğunu söyledi. Samsun’da 60 sağmal mandası olan üreticilerinde olduğunu hatırlatan Altındeğer, “İlimiz üreticileri sütü değerlendirmede yaşadıkları sorunlar nedeniyle mandayı genelde et hayvanı olarak mecburen beslemektedir. Üreticilerin kesime verdikleri mandaların ortalama karkas ağırlıkları 200-250 kilogram olduğunu belirtiyorlar. Üreticiler bölgemizde manda etini değerlendirecek işletme kurulmasını talep etmektedirler. Bunun yanında doğal olarak manda sütünü de değerlendirme yoluna gitmektedir. Altındeğer, bugüne kadar manda sütü ve süt ürünlerinin asıl tüketicileri yöresel pazarlarda bulunan bireysel tüketiciler oluşturduğunu, bu manda sütü ürünlerini daha karlı, daha sürekli ve daha sağlıklı hale getirmek için süt potansiyelinin mutlaka bir işletmede işlenip ambalajlanarak tüketime sunulması gerektiğini kaydetti.
Bir Yorum
cengiz şahin
Manda üretiminin ciddi olarak takip edildiğini bilmiyordum . Burhan ve Mustafa beyleri yürüttükleri çalışmadan dolayı tebrik ederim .
10 – 15 yıl önce Samsun’un 19 Mayıs ilçesinde manda sürüleri ile karşılaşırdım . Uzun zamandır hiç dikkatimi çekmedi . Umarım yakın zamanda bu konudaki başka gelişmelerden de haberdar oluruz .
Manda yoğurdu bölgede ” bıçakla kesilen yoğurt ” olarak bilinir .
Tahsin Bey in ” blog ” undaki ilk yazının başlığı ” Güzel Gözlü Kömüşler ” dir . Bu yazı bir kaç sene önce kaleme alınmıştı . Bilgilendirici bir yazı , okumanızı tavsiye ediyorum . ;
( Bknz. http://tahsinozbek.blogspot.com/ )
GÜZEL GÖZLÜ KÖMÜŞLER
Mandalar konusunda burada da (Samsun) büyük sıkıntı var. Samsun’un
Ondokuz mayis ilcesi ve Bafra da Manda besiciligi var. Özellikle
bölgenin subasar ormani denilen yerde ve bircok gölün oldugu (Balik
gölü, cernek v.d) yerler tam anlamiyla manda yetistiriciligi icin
ülkemizin belkide en elverisli yeri/ veya yeriydi demek gerekiyor. Son
zamanlarda kisisel olarak `ruhumun gidasi’ ni arama yolculugum ve
Kömüs yogurdu ve peyniri beni mandalarla bir sekilde iliskilendirdi.
Özellikle Manda lokumu denilen ve ülkemizde esi benzeri bulunmayan bir
lokum cesidi beni köylere ve su batar ormanlarinda manda izinde
yürümeme sebep oldu. Bu konuyla ilgili olarak ülkemizin büyük bir
eksikligi var 5-6 yil öncesinde 400 bin civarinda olan manda sayisi
günümüzde 50-60 bine düsmüs. Böyle giderse ülkemizde soyu tükenmis bir
hayvanimiz daha olacak. Yine bu konuda bildigim kadariyla arastirma
yapan akademisyen yok gibi ve ilgili enstitüler de kapatilmis (Afyon).
Özellikle kaymagiyla meshur Afyon da küresel isinma ve göllerin
giderek yokolmasi manda besiciligini çok etkilemis ve mandalar yok
olmustur. Ülkemizin en önemli yetistiriciligi samsun da yapilmaktadir.
Ancak bölgede bulunan subasar ormanları ve göller özellikle tarim
ilaclari ve asiri gübreleme sonucunda adeta zehir göllerine
dönüsmüstür. Özellikle yer alti sulari ve ülkemizin en önemli
nehirlerinden olan Kizilirmak da bu kirlikten nasibini almaktadir. Bu
kirlenme özellikle bu köylere yaptim geziler sonucunda bildigim
kadariyla birçok Manda yavrusu-Malak- ölmesine sebep oluyor. Sınır
tanımayan ve özgürlügüne sonsuz baglı olan kömüsler (Burada böyle
diyorlar) aslında dünyanin en saglam hayvani olmasina ragmen hizla
ölüyorlar.
Bir Turizmci olarak Manda konusunun bana kalmasina mi üzüleyim, yoksa
bu güzel gözlü bir o kadar akilli hayvanlarin kursunlanmasina mi
üzüleyim bilemedim. Sadece paylasmak istedim.
Özellikle ülkemizde hızla azalan mandaların bazı özellikleri:
1-Mandalar özgürlüğüne düşkündür ve sınır tanımazlar.
2-Mandalar suyu çok severler. Manda su ile yaşar. Derisi siyah ve kalın olduğu için yazın vücut ısısı çok yükselir, hemen serinlemek ister. Onun için mutlaka göl, gölet, dere, bataklık gibi bir ortam arar. Orada dinlenir, serinler, rahatlar.
3-Mandalar et için beslenirler ama sütü çok kıymetlidir, özellikle Manda sütünden krema ve lüle kaymağı üretildiği için diğer sütlere göre tercih edilir. Sütün rengi beyaz olduğundan, süt mamullerinde sıkça kullanılır. Bu konuda manda sütü inek sütünden daha ekonomiktir. Manda yoğurdu ve manda ayranı kendine ait aroma ve lezzetiyle alışkanlık yaratmaktadır.
4-Manda etinden de faydalanılan bir hayvandır. Eti biraz sert ancak oldukça lezzetlidir. Özellikle Malak eti taze olarak tüketilen ve tercih edilen bir ettir. Manda etinden Sucuk, Pastırma yapılır.
5-Mandalar yiyecek seçimi yapmazlar en önemsiz besinlerle kolayca beslenirler. Çok yiyen bir hayvandır. Özellikle bataklık kenarındaki hiçbir hayvanın yemediği dikenlerle bile beslenebilirler.
6-Manda (Bubalus bubalis), Camuş olarak da bilinir, Türkiye’de camız, camış, kömüş ve donbey adları ile de anılır.Boynuzlugiller (Bovidae) famiyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasına ait bir tür. Çoğunlukla ev hayvanı olarak tanılır. Yabani mandaların sayıları çok azalmıştır. Türkiye’de ev hayvanı olarak yetiştirilen mandaların sayısı 1982 yılında 1.002.000 iken, 2006 yılına kadar 104.965’e düşmüştür (DİE,2006). Mandaların soyu hızla tükenmektedir. Özellikle Afyon bölgesinde doğal göl ve ırmaklarda azalan sular sebebiyle artık manda yetiştiriciliği yapılamamaktadır.
7-Manda ülkemizin özellikle Karadeniz bölgesi, Marmara ve iç Anadolu bölgesinde yetişmektedir. Ve bu bölgelerde eskiden beri çeltik tarlalarının sürülmesi işini de uzun süreler yüklenmiştir.
8-Güzel gözlü bir hayvandır. Anadolu’da adına türküler bile söylenmiştir. Özellikle ‘Manda yuva yapmış söğüt dalına’ türküsüyle düğününü yapmamış bir insanımız bile yoktur. Ama maalesef bazen kötü sözler için adı ‘camış’ diye geçer.
9-Manda yuva yapmış söğüt dalına’ türküsü çok saçma gibi görünse bile gerçekten de doğru olduğu ispatlanmıştır.
10-Kaymağı, yoğurdu, ayranı, sucuğu, lokumu, dondurması, kreması, lüle kaymağı ve birçok leziz ürünleri insanlara sunar.
11-Manda çok duygulu ve hassas bir hayvandır. Özellikle süt sağımında hep aynı kişilerinin süt sağımı yapması gereklidir.
12-Rüyada Manda görmek hayırlara sebep olur. Rüyada manda görmek
basınız sıkıştığında yardım isteyebileceğiniz güçlü ve cesur dostlara sahipsiniz demektir.