Tarım Ekonomisi Derneği gündemdeki “Haller Yasası” hakkında bir bildiri yayınladı.
Şu anda da sebze ve meyveler çiftçinin elinden çıkıp tüketiciye ulaşana kadar %150 ile %400 arasında fiyatları artmaktadır. Ancak çözüm özelleştirme değildir. Bu güne kadar hiçbir özelleştirme halk için iyi sonuçlar vermemiştir. Bu da farklı olmayacaktır. Gerek çiftçinin eline daha iyi bir fiyat geçmesi, gerekse de tüketicinin daha ucuza sebze, meyve alabilmesi için kooperatiflere destek verilmelidir. Belediyeler üretici pazarlarını destekleyerek veya doğrudan satış yerleri açarak toplum lehine müdahale etmelidir.
İfadelerine yer verilen bildiri şöyle:
TARIM EKONOMİSİ DERNEĞİNİN HALLER YASA TASARISI (Sebze ve Meyve ile Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun) HAKKINDAKİ GÖRÜŞÜ
Prof. Dr. Tayfun Özkaya (Dernek Başkanı) 29.1.2010
Kamuoyunda haller yasası diye anılan, “Sebze ve Meyve ile Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı” yakında TBMM’nde görüşülecek.
Taslağın temelde bir özelleştirme yasası olduğu dikkati çekmektedir. Yasa ile bu alanda giderek güçlenen ve çoğu yabancı hipermarket zincirleri; çiftçiler, tüketiciler hatta komisyoncular üzerinde güçlü bir hâkimiyet kuracaklardır. Tüketiciler için fiyat düşüşü söz konusu olmayacak, çiftçiler de ürünlerini giderek daha düşük fiyattan vermek zorunda kalacaklardır.
Taslağın üçüncü maddesi birinci bendinde “toptancı hallerinin belediyeler ile gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulacağı” belirtiliyor. Aynı madde sekizinci bentte “hal yerlerinin belediyeler tarafından yap-işlet, yap-işlet-devret ve üst hakkı tesisi modelleri ile gerçek veya tüzel kişilere devredilebileceği”, dokuzuncu maddede ise “belediyelerin kurdukları toptancı hallerinin işletilmesini, belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle devredebilecekleri” belirtiliyor. Sebze ve meyve pazarlamasında gücü gittikçe artan çoğu yabancı hipermarket zincirlerinin bu özelleştirmelerden büyük ölçüde yararlanarak hâkimiyetini arttıracağını düşünüyoruz. ABD’de çok güçlü olan bu zincirler sebze, meyve üreticisi üzerinde tam bir hegemonya oluşturmuşlardır. Bizim gibi bir ülkede bu hâkimiyetin oluşturulması çok vakit almayacaktır. Hallerde üretici kuruluşlarına %20, semt pazarlarında ise üreticilere %20 pay ayrılacak olması bu süreci engellemeyecektir. Bunların aslında pek etkileri olamayacaktır. Geçici maddede “hallerde boşalacak yerler bu orana ulaşılıncaya kadar üretici kuruluşlarına, semt pazarlarında ise öncelikle üreticilere verilir” denmektedir. Bu %20 oranlarına ulaşmak için yıllarca beklemek gerekebilecektir. Belki de hiçbir zaman bu oranlara ulaşılamayacaktır. Yer açılması hemen kullanılacağı anlamına gelmez. Kooperatif kuruluşları güçlenmez ise nasıl buraları tutacaklar? Devletin Tarım Satış Kooperatiflerine destek olmasının kanun ile yasaklandığı bir ülkede kooperatifler nasıl güçlü olabilir?
Şu anda da sebze ve meyveler çiftçinin elinden çıkıp tüketiciye ulaşana kadar %150 ile %400 arasında fiyatları artmaktadır. Ancak çözüm özelleştirme değildir. Bu güne kadar hiçbir özelleştirme halk için iyi sonuçlar vermemiştir. Bu da farklı olmayacaktır. Gerek çiftçinin eline daha iyi bir fiyat geçmesi, gerekse de tüketicinin daha ucuza sebze, meyve alabilmesi için kooperatiflere destek verilmelidir. Belediyeler üretici pazarlarını destekleyerek veya doğrudan satış yerleri açarak toplum lehine müdahale etmelidir.