Murat Kışlalı
Özelleştirmede bugün son teklifleri alınacak olan Tekel’i önce Maliye Bakanı Unakıtan, sonra da bakanlığının vergi düzenlemeleri vurdu. Unakıtan’ın karıştığı “sert paket makineleri alımı” usulsüzlüğü ve bu hükümet dönemindeki üç ayrı ÖTV uygulaması nedeniyle pazar payı, yüzde 68.6’dan yüzde 30.9’a düştü.
AKP iktidarında Tekel’in pazar payı yüzde 68.6’dan yüzde 30.9’a, kârı ise 309 milyon YTL’den 94 milyon YTL’ye düştü. İlk dönemdeki düşüşte, Maliye Bakanı Kemal Unakıtan ‘ın adının da karıştığı sert paket makinelerinin zamanında alınamaması ile ilgili usulsüzlük etkili oldu. Bu problemin çözülmesinden sonraysa, Unakıtan ve ekibinin belirlediği Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) politikaları haksız rekabet yaratarak Tekel ürünlerini vurdu. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu’nun (YDK) “Tekel 2006 Yılı Raporu” nda, “2002-2005 yıllarına ilişkin dönem içinde piyasada sert paket sigara markalarına yönelen yoğun talebin karşılanamayışı, Tekel satışlarını miktar ve tutar olarak büyük ölçüde düşürmüş ve Tekel’in pazar payı kaybını hızlandırmıştır” denildi. Sert paket makinelerinin geç alınmasında, yeniymiş gibi gösterilen kullanılmış makinelerin Maliye Bakanı Kemal Unakıtan ‘ın izniyle kiralanması, ancak bu işlemin usulsüzlükler nedeniyle daha sonra iptal edilmesi rol oynamıştı. Makinelerin kiralandığı şirketten Maliye Bakanı’nın oğlu Abdullah Unakıtan ‘ın çaycısına 30 bin dolar gönderilmesi üzerine Hazine, yapılan alışverişi “anlaşmalı iş” olarak nitelendirerek suç duyurusunda bulunmuştu. YDK raporunda ÖTV düzenlemeleri nedeniyle Tekel’in uğratıldığı kayıplar ise şöyle sıralandı:
– Tekel sigara satışlarında 2002 yılında yüzde 68.6 olan pazar payı, Mayıs-2007 tarihinde yüzde 30.9 dolayına inmiştir. Pazar kaybının 2004’te yüzde 17 ve 2005 yılında yüzde 19 gibi büyük oranlara çıkmasında sigaradaki ÖTV sisteminde yapılan değişikliklerin Tekel ürünleri açısından haksız rekabet yaratması birinci derecede etken olmuştur.
– 2003 yılında Tekel’in toplam satışları içindeki tahakkuk eden vergilerin oranı yüzde 44 iken, 2007 yılının birinci altı aylık döneminde yüzde 60 düzeyine çıkması ve 2006 yılı sonundaki (vergi hariç) 915 milyon YTL net satış hasılatının Haziran 2007 tarihinde 383 milyon YTL düzeyine kadar inmesi, haksız rekabetin boyutlarını vurgulamaktadır.
Haksız ÖTV düzenlemeleri
– 27 Ağustos 2004’te yürürlüğe giren ÖTV uygulamaları sonucunda Tekel’e göre daha avantajlı duruma geçen sigara firmaları daha uygun satış fiyatları ile pazar paylarını arttırırken, Tekel pazar kaybının 2004 yılında, önceki yıla göre yüzde 17 büyüdüğü saptanmıştır.
– 27 Temmuz 2005’te yürürlüğe giren kararname ise diğer sigaralarda ÖTV yükünü azaltırken sadece Türk tütününden üretilen sigaraların ÖTV yükünü arttıran hükümler getirmiştir. Bu uygulama sonucunda Tekel’in yerli sigara satışları 2006’da yüzde 24 oranında azalmıştır.
– 13 Şubat 2007 tarihindeki kararname hükümleri ve de Kasım 2007 tarihindeki yeni ÖTV düzenlemesi haksız rekabet oluşturan vergi yüklerini kaldırmamış, aksine Samsun, Maltepe gibi yerli sigaraların vergi yüklerini öncesine göre daha da arttırmış, Şubat 2007 tarihli satış fiyatlarına göre vergi yükü kısa ürünlerde yüzde 63, uzun ürünlerde yüzde 74 yükseltilmiştir.
18 Şubat 2008 – Cumhuriyet