Ege tütününde 2007 ürünü için üretici ile tüccar arasında sözleşmeler tamamlanırken, Tekel henüz sözleşme yapmadı. Sektör, zor zamanlarda stoklarındaki tütünle yardımlarına koşan Tekel’in piyasadan çekilmesi endişesini yaşıyor.
Ege tütün piyasasında tarladaki 2007 ürünü için üretici ile tüccar arasında sözleşmeler tamamlanırken bugüne kadar tüccarla aynı anda piyasaya giren Tekel, henüz sözleşme yapmadı. Geçen yıl az olan üretimde tüccarın uluslararası piyasaya verdiği sözü tutmasına
stoklarındaki Ege tütünü ile yardımcı olan, ürünün fazla olduğu yıllarda da üreticinin elinde kalan ürünü alan Tekel, piyasada dengeleyici bir görev üstleniyordu. Tütün Eksperleri Derneği Başkanı Oktay Çelik, sözleşme imzalanmamasının Tekel’in piyasadan çekildiği anlamına geldiğini söyledi. Sigara endüstrisinin kalitesi nedeniyle harmanlarında kullanmayı tercih ettiği Ege tütününün önemli bölümü de ihraç ediliyor. Sözleşmeli üretime rağmen iklim koşullarından kaynaklanan ani üretim düşüşlerini veya artışlarını dengeleyen Tekel’in piyasadan çekilmesi, son 4 yılda 145 binden 70 bine gerileyen
bölgedeki üretici sayısının daha da düşeceği endişesini beraberinde getiriyor. Geçen sezon kuraklıktan dolayı tarihinde en düşük rekoltenin gerçekleştiği Ege tütününde Tekel, stoklarındaki tütünü özel sektöre satarak yaşanacak bir sıkıntıyı önlemişti. Bir yandan
üreticinin alternatif ürünlere kaymasından endişe duyan, diğer yandan döviz kurundaki düşüş nedeniyle ihracat maliyetlerinde sıkıntı yaşayan tüccar ve ihracatçılar ise uluslararası alıcıların Ege tütününden vazgeçebileceği endişesini yaşıyor. Tüccar, tarladaki 2007 ürününden 65 bin ton almak için üretici ile sözleşme yaptı.
Tekel, en fazla 7 bin ton alır
Tütün Eksperleri Derneği Başkanı Oktay Çelik, Ege’deki üreticilerin Tekel’le sözleşme yapmak yerine tüccarı tercih ettiğini söyledi. Tekel’in üreticiye önerdiği sözleşme fiyatının en üst kalite için kilogramda 5.76 YTL iken, tüccarın fiyatının 7.10 YTL’ye çıktığını
ifade eden Çelik, “2006 ürününde Tekel 12 bin ton sözleşme yapmıştı. Şu an sözleşmeleri yapılan 2007 tütününde ise Tekel’in sözleşme yapacağı tütün miktarı 7 bin tonu bulmaz. Şu an tüccar sözleşmelerini tamamladı. Sözleşme dönemi temmuza kadar devam edecek. Bu sürede Tekel’in sözleşme yapması bekleniyor. Ancak bu fiilen Tekel’in piyasadan çekildiği ve artık tütün piyasasını belirleyen aktörlerarasında olmayacağı anlamına geliyor. Oysa 2001’de 100 bin ton olarak gerçekleşen Ege tütününün yarısına yakınını Tekel alıyordu” dedi.
Geçen sezon Ege’de Tekel ve tüccarın 70 bin ton tütün için sözleşme yaptığını dile getiren Çelik, iklim şartlarından dolayı üretimin 55bin tonda kaldığını kaydetti. Çelik, “İhracat için bağlantılarını yapan tüccar, sıkıntılı bir dönem yaşadı. Gerekli tütünü bulmak için fiyatları yükseltti. Tekel’le sözleşme yapan bazı üreticiler,tütünlerini tüccara verdi. Tekel de üreticiyi serbest bıraktı. Ayrıca teslim alınan tütünler de özel sektöre satıldı. Tekel’in 280 bin tona ulaşan mevcut stoklarında artık Ege tütünü çok az” dedi.
İhracatçıya göre gelecek karanlık
Ege Tütün ve Tütün Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Mahmut Özgener, 2006 ve 2007 ürünü için destekleme görevi bulunan Tekel’intarladaki Ege tütününden en fazla 7 bin ton civarında sözleşme yapmasını beklediklerini söyledi. Özgener, “Tekel’den kaçan üreticinin bize yöneldiği düşüncesine katılmıyorum. Yıllardır köylüler de yöreler
de paylaşılmıştır. Bizim üreticimiz onlara gitmez, onların üreticisi bize gelmez” diye konuştu. Tekel’in stoklarında çok az Ege tütünü kaldığını, özel sektörde ise stok olmadığını kaydeden Özgener, yağışların üretimin artması yönünde umut verdiğini kaydetti. En büyük sıkıntıyı döviz kurunda yaşadıklarını belirten Özgener, “Döviz kuru bizi üzüyor. Kurlardan dolayı Ege tütünü çok pahalı hale geldi. Bu durumda alıcılar daha düşük fiyatlı alternatif ürünlere yönelebilir.Bu konuda endişe yaşıyoruz. Ege tütününün geleceği karanlık görünüyor” dedi.
Dev stoklardan tütün yokluğuna
Tekel 2002 öncesinde, Hazine adına destekleme görevini üstlenerek her üretilen ürünü kalitesine bakmadan almak zorunda kaldı. Sonuçta Tekel’in tütün stokları 500 bin tonu aştı. 2001’de IMF’ye verilen taahhütler sonucunda çıkarılan Tütün Yasası, üretimde sözleşmelimodeli getirdi. Tüccar ve Tekel ile sözleşme yapabilen üreticiler,tütün dikecekti. Tütün fiyatı ise enflasyon oranında artırılacaktı.Sözleşme modeli tütünden hızlı kaçışı getirdi. 600 bine yaklaşan üretici sayısı 150 bine geriledi. Türkiye’nin tütün üretimi ise 200 bin tondan 100 bin tonun altına düştü. En büyük sıkıntı ise kaliteli Ege tütününde yaşandı. Üreticinin tütünden el çekmesi, geçen yıl kötü hava koşullarıyla da birleşince Ege tütünü üretimi 55 bin tona kadar geriledi. Tüccarın ihracat taahhütleri sıkıntıya girdi. Desteklemenin kaldırılmasına rağmen yine destekleme ile görevlendirilen Tekel ise bu
yıldan itibaren ihtiyacı dışında tütün almayacak
Ege’de tütün üretimi düşüyor
Yıl Üretici sayısı Miktar(ton)
2003 145.409 95.978
2004 120.477 101.044
2005 95.940 90.921
2006 76.183 71.556
Not: Üretim miktarları sözleşme rakamlarıdır.
Kaynak: Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme
Kurulu (TAPDK)
Açık artırma sistemini istiyoruz
Tütün Eksperleri Derneği Başkanı Oktay Çelik, sözleşme sistemi devam ederse özel sektörün de sıkıntıya düşebileceğini belirterek, “Hava uygun olursa üretim artıyor. Bu durumda tüccar sözleşme miktarının üstündeki tütünleri almıyor. Üretici alternatif ürünlere yöneliyor. Hava kurak gittiği zaman ise tüccar, uluslararası alıcılara taahhüt
ettiği miktarda tütünü bulamıyor. Firmalar birbirlerinin tütününe saldırıyor. Sözleşme modeli altüst oluyor. Bizim istediğimiz 2002’de yürürlüğe giren Tütün Yasası’nda yer alan açık artırma sisteminin işletilmesi. Sözleşme yapmayan üreticiler, bu model ile ürünlerini
açık artırma merkezlerinde satabilir” dedi.
09.06.2007 / Sinan Doğan / Haber
REFERANS GAZETESİ