|
||||||||
Türkiye’den yasadışı yollarla çıkarılan tütün tohumlarıyla Çin’in, Özbekistan ve Kırgızistan’da başlattığı İzmir tütünü yetiştirme çalışmaları sonuç vermeye başladı. Kilogramı 6 dolara ihraç edilen Şark tütününü Çin ucuz işçilik ile 1 dolara uluslararası tütün şirketlerine satmaya hazırlanıyor.
Anadolu’ya özgü tütün türlerine sahip çıkamayan Türkiye, tütün piyasalarında kendine yeni rakipler yaratıyor.
Türkiye’den yasadışı yollarla çıkarılan tütün tohumlarıyla Çin’in, Özbekistan ve Kırgızistan’da başlattığı İzmir tütünü yetiştirme çalışmaları yavaş yavaş sonuç verince bu ülkeler de uluslararası piyasalarda Türk (Şark) tütününe rakip olmaya başladı.
Şark tütünü dünyada sigara harmanlarında vazgeçilmez öneme sahip olması ile tanınıyor.
Henüz Türk tütünüyle aynı kaliteyi yakalamasalar da bu konuda uzmanlaşan bu ülkeler, şu an çok az miktarda şark tütünü üretiyor. Üretim arttığı takdirde tütün firmalarının bu ülkelerden tütün alabileceğini belirten uzmanlar, bu durumun Türkiye’nin 500 milyon dolara ulaşan tütün ihracatında sıkıntı yaratabileceğine dikkat çekiyorlar.
Tekel’in İzmir tütününü Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yetiştirme çalışmalarını da eleştiren tütün uzmanları, ortaya çıkacak melez türlerin İzmir, Adıyaman, Bitlis, Yayladağı gibi sigara harmanlarında tercih edilen tütün türlerini yok edebileceğini ifade ediyorlar.
Türkiye’nin en büyük tütün gen bankasına sahip olan ve yabancı tütünler dahil olmak üzere 600’e yakın tütün popülasyonunun saklandığı Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün Tütün Şubesi Şefi Dr. Ali Peksüslü, Orta Asya ve Uzakdoğu’da yaklaşık 10 yıldır Türk tütünü deneme çalışmalarının yapıldığını söyledi.
Çalışmalar sonucunda ortaya çıkan tütünün tam anlamıyla Şark tipi tütün olmadığını kaydeden Peksüslü, ancak tehlikenin devam ettiğini bildirdi. Peksüslü, “Bu ülkeler Şark tipi tütünde başarı sağlayabilirse Türk tütününe rakip olurlar. Bizim kilogramını 6 dolara ihraç ettiğimiz tütünü Çin ucuz işçilik ile 1 dolara uluslararası tütün şirketlerine satabilir. Bu durumda tütün ihracatımız tehlikeye girer. Ayrıca bu topraklara özgü, bize ait türler bozulmaya uğrar. Tohumculuk Yasası’na göre şark tipi tütün tohumlarının yurtdışına çıkarılması izine bağlı. Ama tohumlar valizlerin içinde yurtdışına çıkarılıyor. Oluşturduğumuz gen bankası ile bu türleri koruyoruz. Sadece araştırma yapmak isteyenlere tohum veriyoruz. Bizden tohum alan bunu üretim için kullanamaz” dedi.
Genetik bant yöntemiyle önlem almaya çalışılıyor
Farklı tütün türlerinin farklı bölgelerde yetişebildiğini ama aynı kaliteyi tutturmanın mümkün olmadığını ifade eden Peksüslü, şunları kaydetti: “Örneğin, İzmir tipi tütünün şeker oranı yüksek, nikotin oranı düşük. Bu tütünü Adıyaman’da yetiştirebilirsiniz. Görünümü değişmez fakat kalite düşer. Tohum bozulmaya uğrar. Her tohum ait olduğu ortamda iyi sonuç verir. Adıyaman ve Yayladağı tütünleri sigara harmanlarında yaygın şekilde kullanılıyor. Orada İzmir tütünü yetiştirelim derken hem yöreye ait tütünler hem de İzmir tütünü bozulmaya uğrar. Türkiye, 600’e yakın tütün çeşit ve popülasyonuna sahip. Yeni tür bulmamız gerekmiyor. Mevcut türleri korusak bile bizim için başarı sayılır. Bu yıldan itibaren tütün popülasyonlarının genetik bantlarını yapacağız.”
Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Tütün Şubesi’nde görev yapan tütün eksperi İsmail Yılmaz, Türkiye’de tütün bölgeleri arasında farklı tütün türlerinin alışverişinin yapıldığını, bu durumun mevcut türlerin bozulması ve kaybolması anlamına geldiğini kaydetti. Yılmaz, “Stratejik önemi tütün türlerinde dikkatli davranmalıyız. İzmir tütününü Doğu’da yetiştirme çabası sıkıntı yaratır” dedi.
Tütün Eksperleri Derneği Genel Sekreteri Sabahattin Batur ise Tekel’in Doğu ve Güneydoğu’da İzmir tütünü yetiştirmesine karşı olduklarını söyledi. Batur, “Bunun örneğini Burdur’da yaşadık. Orada Virginya ve Burley tipi tütün yetiştirme çalışmaları başarısız oldu. Ortaya çıkan melez türler istenen sonucu vermedi. Bafra’da Trabzon-Akçaabat tütünü, Adıyaman’da ise İzmir tütünü için deneme çalışması yapılıyor. Özellikle İzmir tütününün bozulması sorunlara yol açar” şeklinde konuştu.
Şark tütününde dünya ihtiyacının yarısını karşılıyoruz
Dünyada çoğu Virjinya ve Burley tipi tütün olmak üzere yaklaşık 6.5-8 milyon ton tütün üretiliyor. Tütünler kurutulma yöntemlerine göre isimlendiriliyor. Güneşte kurutulan tütünler oriental (Şark-Türk), semi-oriental gibi alt gruplara ayrılıyor. Türkiye, dünyada 300 bin tona yaklaşan Şark tütününde dünya ihtiyacının yarısını karşılıyor.
Kısmen ya da tamamen kapalı mekanlarda hava ile kurutulan tütünler ise light air-cured, dark air-cured olarak ayrılıyor. Burley, light air-cured grupta yer alıyor. Isı kaynağından yararlanılarak kurutulan tütünler arasında Virjinya yer alıyor. Ateşte kurutulan tütünler ise enfiye, çiğneme tütünü ve bir kısım pipo tütünlerinden oluşuyor.
Türkiye’nin tütün ihracatıYILLAR MİKTAR DEĞER (bin kg) (bin dolar)2001 95.700 340.394 2002 88.849 279.870 2003 107.871 324.861 2004 104.105 371.610 2005 121.917 424.975 2006 127.975 497.043Kaynak: Tekel Yaprak Tütün A.Ş. |