Tütün-Sen bir basın açıklaması yaparak TAPDK’ın ortadan kaldırılması ile sona eren süreçe değindi, bu konudaki eleştiri ve taleplerini iletti.
Açıklama şöyle:
2002 yılında 15 günde 15 yasa denilerek çıkarılan yasalardan biri Tütün Yasa’sıydı. Bu yasa ile TEKEL piyasadan el çektirilmiş, tütün ve tütüncülüğümüz çokuluslu sigara tekellerinin ve tütün kartellerinin hizmetine sunulmuştu.
Tütün üretiminde sözleşmeli üreticilik dönemi başlamış, alıcı firmalar karşılıklı bir pazarlık olmadan üreticilere sözleşme dayatmışlardır. Sözleşmeli üreticilik dönemi başlamış olmasına rağmen üreticilerin sözleşmelerde taraf olabilmelerini sağlayacak yasal düzenlemeler yapılmamıştır.
Tütün Yasası çıktığında özelleştirilecek ve tasfiye edilecek TEKEL’in yerine kurulan kurumlardan biriydi Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK). TEKEL Genel Müdürlüğünün bir kısım görevlerini üstlenecek ve serbest piyasaya bırakılmış tütün ve tütüncülüğün “ihtiyaç duyduğu mekanizmaların kurulması ve işletilmesi, izlenebilir ve kayıtlı bir piyasa yapısı oluşturulması, haksız rekabet oluşturacak fiilleri engellemek rekabetçi bir piyasa temini suretiyle piyasa düzenlenme ve denetleme görevini yerine getirmek”le sorumlu kılınmıştı. Her yıl sözleşmeleri hazırlayıp, fiyatları belirleyen kurumdu. Gerçi üreticilerin sözleşmelerden doğan haklarını bile takip etme şansı olmamıştı. Devlet sözleşmelerde garantör rolü bile oynamamıştır.
Tütün Yasası sonrası tütün ve tütüncülüğümüz gerilemiş, tütün üreticileri hızla üretmekten vaz geçmek zorunda kalmıştır. Yasanın çıktığı 2002 yılında 405 bin 882 üretici aile 208 bin ton tütün üretirken, 2016 yılında 60 bin üretici aile 62 bin ton tütün üretmiştir.
Son olarak, TAPDK, 24.12.2017 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 696 Sayılı KHK hükümleri uyarınca kapatılarak görev ve yetkileri Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na ve Sağlık Bakanlığı’na devredilmiştir.
Ortaya çıkan belirsizliği, tütün alıcı firmaları kendileri açısından bir fırsata çevirmeye çalışmaktadır. 2017 tütünleri için yapılan sözleşmelerde birinci mevzuat tütünler 19 TL. olarak belirlenmiştir. Alıcı firmalar birinci mevzuat tütünleri 18 TL. den aşağıya doğru almakta, tütünün fiyatı 13 TL. ye kadar düşmektedir. Ortalama tütün fiyatı 15 TL. dır. Oysa 1 Kg. tütünün maliyeti 17 TL. yi bulmaktadır. Sözleşmelerde belirledikleri fiyatlarla bile tütün üretmek mümkün değilken, binlerce üretici üretmekten vazgeçmişken, tütün üretmeye devam eden üreticiler kendi topraklarında başka bir alternatif ürün üretemedikleri içindir. Alıcı firmalar fırsatı değerlendirme isteği üreticilerin iflasına, mesleklerine yapamaz hale düşmesine neden olmaktadır. Devlet hiç olmazsa şimdi müdahale etmeli, sözleşme koşullarına uyulması sağlanmalıdır.
Alıcı firmaların ürün fazlalığını ve kalite düşüklüğünü gerekçe göstermesi inandırıcı değildir. Talepleri kadar sözleşme yapılan bir sistemde üretim fazlasından bahsedilemez.
Tütün Sen olarak diyoruz ki;
• Oluşan bu yetki boşluğuna ilgili kurum tarafından müdahale edilmeli, sözleşmelerdeki fiyatların uygulanması sağlanmalıdır.
• Sözleşme söz konusuysa, üreticilerin alıcı firmalarla toplu pazarlık yapmalarını sağlayacak hukuki düzenlemeler yapılmamalıdır. Üreticilerin örgütlenmeleri önündeki engeller kaldırılmalıdır.
• Esas olarak tütün ve tütüncülüğümüzü üretimden pazarlanmasına kadar denetleyecek TEKEL gibi bir kurum yeniden oluşturulmalıdır. Böylesi bir kurum tütüncülüğümüz için olduğu kadar insan sağlığı için de önemlidir.
Tütün Sen
Genel Başkanı
Ali Bülent Erdem