Küresel ısınmaya karşı etkin ve acil önlemlerin alınmaması durumunda nasıl bir tutum alınırsa alınsın sıcaklık artışının durdurulamayacağı; mevcut eğilimlerin devamı halinde sanayi öncesine göre yüzyılın sonuna kadar 3,5 ve 4° C artışların kaçınılmaz olduğu kabul ediliyor. (1)
Küresel sıcaklıklar farklı zaman ve farklı bölgelerde önemli farklılıklar göstermektedir. Yaz mevsimi, kışa göre aşırı sıcaktır; okyanuslarda 4° C’yi bulan ortalama artış, karalarda 6° C dolayında ve tropikal bölgelerde çok daha fazla sıcaklık anlamına gelir. (2)
Küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliğinin 21. yüzyılın en büyük küresel sağlık tehdidi olacağı; günümüzde ve gelecekte insan sağlığı için kabul edilemeyecek derecede yüksek felaket riski bulunduğu bildirilmektedir. (3,4) 2050’lerde başta Kuzey Afrika ve güney Avrasya olmak üzere tüm tropikal bölgelerde benzeri görülmemiş kalıcı bir ısı yüksekliğinin olacağı; 2070-2099 arasında ise yaz aylarında Kuzey Amerika, Çin ve Akdeniz’in % 80 oranında ısı dalgalarına mahkum olacağı beklenmektedir.
İklim değişikliğinin doğrudan ve dolaylı etkileri (Isı stresi ve aşırı ısı dalgaları; Aşırı hava olayları; Ekosistem hasarı; gıda üretiminin belirgin azalması; gıda, su ve hava kalitesinin bozulması; yetersiz ve kötü beslenme; güvenli içme suyunun azalması; iklim göçleri; güvenli barınak olmayışı; hava kirliliği; fırtınalar; kuraklıklar; seller;), çeşitli sağlık sorunlarına yol açıyor. (5,6)
Gelişmekte olan küçük ada devletleri ve diğer sahil bölgelerinde, mega kentlerde dağlık ve kutup bölgelerinde yaşayan insanlar özellikle daha savunmasız ve düşük gelirli halklar iklim değişikliğinden daha fazla etkilenecek. Çocuklar, özellikle de yoksul ülkelerde yaşayanlar en savunmasızlar arasında bulunuyor.
Aşırı yükselen sıcaklıklar, özellikle yaşlılarda, kalp-damar ve solunum hastalıklarından ölümlere doğrudan katkıda bulunuyor. Örneğin: 2003 yazının aşırı sıcaklarına bağlı Avrupa’da 70.000 ölüm rapor edildi. (7) Ortam sıcaklığı, hava kirletici oluşumu ve birikimi için de önemli ve kirleticilerin seviyelerinin artması da kalp-damar ve solunum sistemi hastalıklarını alevlendiriyor. Polen ve diğer aerosollerin allerjen etkileri de aşırı ısı da artıyor, astım tetiklenebiliyor. 2012 yılında solunum ve kalp-damar hastalıkları nedeniyle küresel 7 milyon ek ölümden küçük partiküllü hava kirliliğinin sorumlu olduğu tahmin ediliyor (5) Halen aşırı sıcaklıklardan yaklaşık 300 milyon kişiyi etkileniyor. Sıcaklık artışlarının bu yükü artacağı tahmin ediliyor.
Doğal afetlerin sayısı her yıl artıyor. Sel ve fırtınalar çok sayıda boğulma olaylarına ve ciddi fiziksel yaralanmalara; yalnızca gelişmekte olan ülkelerde her yıl 60.000’in üzerinde ölüme neden oluyor.
Her gün biraz daha artan kuraklık, sel ve fırtına gibi aşırı doğa olayları ve gıda üretiminin azalması da, insanların evlerini terk ederek göç yollarına düşmesine yol açıyor. Dünya nüfusunun yarıdan fazlası denizden içeriye doğru 60 kilometrelik bir alan içinde yaşıyor. Deniz seviyelerinin yükselmesi burada yaşayan insanları göçe zorlayacak. 1995 yılında yaklaşık 25 milyon olan Iklim göçmeni sayısı tahminlere göre, 50 milyona ulaştı. 2050 yılına kadar 200 milyon ile 1 milyar arasında insanın yerinden olacağı sanılıyor.(8) Göçerlerin büyük çoğunluğu zor ve sağlıksız koşullarda, yeterli gıdadan yoksun olarak yaşamak zorunda kalıyor.
Güvenli su eksikliği, ishal riskini artıran bir etken. 1.3 milyar insanın güvenli içme suyu yok, 2.6 milyar insan sağlıksız koşullarda yaşıyor. (9) Bir milyar insanın içme suyuna erişimi yok ve 2 milyardan fazla insan kanalizasyon sistemlerinden mahrum. Aşırı mevsimsiz yağışların artmaya devam etmesi, taşkınların sıklık ve şiddetinin de artmasına yol açıyor. Seller, su ve kanalizasyon sistemlerinin bozulmasına, tatlı suların kontamine olmasına, sivrisinek gibi hastalık taşıyan böcekler için üreme alanlarının oluşmasına ve su kaynaklı hastalık riskinin yükselmesine neden oluyor. Her yıl ishal nedeniyle 5 yaşından küçük yaklaşık 760.000 çocuk ölüyor.Su kaynaklı hastalıklar ve böcekler, salyangozlar ve diğer soğuk kanlı hayvanlar aracılığıyla bulaşan hastalıklarda artma bekleniyor. Sıcaklık artışı ve iklim değişiklikleri önemli vektör kaynaklı hastalıkların bulaşma mevsimini uzatacak. Sıtma ve salyangoz kaynaklı şistosomiasis artacak. Halen her yıl su ile ilgili hastalıklardan çoğunluğu çocuk 5 milyon insan; sıtma nedeniyle bir milyonu çocuk, üç milyon kişi ölüyor. (6,7,10) Dang vektörü de iklim koşullarına son derece hassas. Doğa olaylarının yarattığı altyapı hasarları, sağlıksız ortamlar, kötü beslenme ve azalmış konak direnci biraraya geldiğinde Kolera, Dang, Kriptosporidia, Batı Nil, Antavirus, Lyme hastalığı, Sıtma gibi bulaşıcı hastalıkların ölümcül salgınlara neden olabileceği bildiriliyor. (11)
Yükselen sıcaklıklara bağlı kuraklıklar ile mevsimsiz yağışlar özellikle yoksul bölgelerin çoğunda temel gıda üretiminin azalmasına ve kıtlığa yol açıyor. Halen yetersiz ve kötü beslenme nedeniyle her yıl 3,1 milyon kişi ölüyor. Yetersiz beslenen bir milyardan fazla kişi yaşamsal tehdit altında. Giderek artan gıda azlığı nedeniyle yetersiz beslenen insan sayısının artıyor. B, ölü sayısının çok artacağı anlamına geliyor.
WHO tarafından- sürekli ekonomik büyüme varsayılarak-, 2030 ve 2050 yılları arasında yılda 95.000’i kötü ve yetersiz beslenmeden; 60.000’i sıtmadan; 48.000’i ishalden olmak üzere 200 binden fazla çocuk ile ısı yüksekliği nedeniyle 38.000 yaşlı ölümünün ekleneceği tahmin ediliyor. (12)
Diğer yandan iklim değişikliğinin neden olduğu aşırı hava olayları ve sonuçlarının, savunmasız topluluklarda sosyal, ekonomik ve çevresel aksaklıklar, zorunlu göç, göçerlerin kültürel ve ırksal ayrımcılığa maruz kalmaları, gıda güvensizliği ve aşırı yoksulluk gibi etkenlerin yaratacağı kaygıların ruh sağlığını ( güvenlik kaygıları, post-travmatik depresyon ve, anksiyete) etkileyeceği, çocukların daha şiddetli sıkıntılarının olacağı bildirilmektedir. (5,13)
KAYNAKLAR
Potsdam Institute for Climate Impact Research and Climate Analytics.Turn Down the Heat: Confronting the New Climate Normal (pdf). World Bank, Washington DC: 2014. 5
James Hansen, Makiko Sato, and Reto Ruedy. “Perception of climate change.”PNAS 109, no 37, September 11, 2012. E2415-E2423
Managing the health effects of climate change.” The Lancet, May 16, 2009. 1693-1733.
Climate change and health: on the latest IPCC report.” Lancet, vol 383, April 5, 2014.
http://www.climatenorthernireland.org.uk/cmsfiles/Climate-Change-and-Health_Lancet-Commission-June-2015.pdf
Costello A, Abbas M, Allen A, Ball S, Bell S, Bellamy R, et al. Managing the health effects of climate change: Lancet and University College London Institute for Global Health Commission. 2009 May 16;373(9676):1693–1733.
http://www.worldclimatereport.com/index.php/2007/01/31/european-heat-wave-2003-a-global-perspective/
http://readingfromtheleft.com/PDF/CochabambaDocuments.pdf Documents of the World People’s Conference on Climate Change and the Rights of Mother Earth Bolivia, April 2010
http://www.unmillenniumproject.org/documents/UNMP-FastFacts-E.pdf
McMichael AJ. Globalization, climate change, and human health. Engl. J. Med. 2013 Apr 4;368(14):1335–1343.
Bai L, Morton LC, Liu Q. Climate change and mosquito-borne diseases in China: a review. Health. 2013;9:10.
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs266/en/ Climate change and health Fact sheet N°266, Updated September
2015 Fritze JG, Blashki GA, Burke S, Wiseman J. Hope, despair and transformation: climate change and the promotion of mental health and wellbeing. Int. J. Ment. Health Syst. 2008;2(1):13