Güngör Uras/ Olayların içinden
Büyük olasılıkla yarın Başbakan bu yıl fındık üreticisinin desteklenip desteklenmeyeceği, desteklenecekse fındık fiyatının ne olacağı konularını görüşmek üzere bir toplantı yapacak. Büyük olasılıkla bu toplantı sonunda Başbakan, kendisine verilen bilgileri ve anlatılanları değerlendirerek, “fındığın ve fındık üreticisinin kaderini” belirleyecek .
Ancak… Başbakan’a verilen bilgiler “üretici” kanalından değil, “aracılar ve alıcılar” kanallarından geliyor. Toplantıya da üreticilerin temsilcileri değil aracılar ve alıcıların temsilcileri veya o cephede olan kurum ve kuruluşlar katılıyor. (TMO: Kamu kuruluşu. FİSKOBİRLİK: Yönetimini AKP’nin ele geçirdiği, hiçbir iş yapmayan müflis bir kuruluş. ULUSAL FINDIK KONSEYİ: Borsa, oda temsilcileri, sanayici ve tüccarın hâkim olduğu 9 kişilik yönetim kurulunda bir tek büyük üretici temsilcisinin yer aldığı bu nedenle de ihracatçı tüccarların hâkimiyetindeki bir örgütlenme. ZİRAAT ODALARI: Üretici yanlısı olan, üretici için mitingler düzenleyen odalar, şimdilerde “Konsey” şemsiyesi altında tüccar için çalışmaya başladı. SONUÇ: Üreticinin sesini duyuracak kimse yok!)
Toplantı öncesi “küçük üretici”nin, gerçek ”fındık çiftçisi”nin durumunu, beklentilerini “Büyük Türk Büyükleri”ne arz etmek için bu yazıyı yazıyorum.
Çiftçi/yetiştirici farklı
Fındık üreticisi ikiye ayrılır (1) Ordu, Giresun ve Trabzon’un yamaçlarında, tek gelir kaynağı fındık olan, fındıklığında kendi çalışan “fındık çiftçisi”, (2) Fındıklığının bulunduğu bölge dışında yaşayan, uğraşısı ve ana gelir kaynağı başka olan, fındık yetiştirerek ek gelir elde eden “fındık yetiştiricileri”.
“Fındık çiftçi”sinin fındıklığı ortalama 17-20 dönümdür. Tarlaların ortalama verimi dönüm başına 100 kg kabuklu fındıktır. Geçen yıl kabuklunun fiyatı 5 YTL idi. Fındık çiftçisi ailenin ortalama geliri 10 bin YTL oldu. Masraflardan sonra üretici yıllık 5 bin YTL net gelir elde etti. Diyelim ki 6 bin YTL. Bölünüz 12’ye, aile başı ayda 500 YTL eder.
İşte fındık fiyatı “üretici penceresinden” bunun için önemlidir. Bu yıl da fiyat 5 YTL olursa, çiftçinin geliri aynı şekilde olacak. Enflasyon zammı olarak yüzde 15 zam yapılsa, çiftçi ailesinin aylık geliri 500 YTL’den 575 YTL’ye çıkacak.
Üretici bu yıl en az 5.75 YTL bekliyor.
Üreticinin karşısında tüccar var. (Doğrudan ihracatçı/ihracatçı için çalışan tüccar.)
Fındığın tek bir alıcısı var: Yurtdışındaki çikolata sanayicileri. Çikolatacıların yıllık talebi 500 bin ton. Çikolatacının almadığı fındığın 50-60 bin tonunu biz tüketiriz. Kalanı depoda kalır. Açık anlatımıyla, fındıkta çikolatacıya göbekten bağlıyız.
Alıcı az, satıcı çok
Çikolatacının arayışı (normal olarak) fındığı ucuza satın almak. Fındık ürünü fiyatı belli olmadan çikolatacıya fındık fiyatı veren ihracatçının-tüccarın arayışı fiyatı ucuzlatarak kâr marjını yükseltmek.
Fındığı desteklemekten perişan olan, geçen yılki destekleme sonucu TMO’ya 1.2 milyar YTL yük getiren hükümetin arayışı, (1) Destekleme derdinden kurtulmak, (2) Destekleme devam edecekse faturayı aşağıya çekmek için fındığa düşük fiyat vermek.
İşte bu tabloda üretici derdini kimseye duyuramazken ihracatçı, tüccar ve de Konsey (alıcıları memnun edecek, üreticiyi perişan edecek) formülü hükümete kabul ettirmek üzere. “Fındık fiyatı serbest piyasada teşekkül etsin!” Söylemesi kolay, olması zor. (1) Fındığın nihai alıcısı yurtdışında 8-10 büyük çikolata firması ve onlar adına alım yapan 4-5 büyük ithalatçı. (2) Nihai alıcı adına alım yapanlar 10-15 büyük ihracatçı ile onlar için çalışan tüccar. (3) Satıcı ise pek çok sayıda fındık üreticisi. Üreticinin teşkilatı yok. Sahibi yok. Bugüne kadar haklarını savunan Fiskobirlik iflas etti. Devreden çıktı.
Açık anlatımıyla, serbest piyasa mekanizmasının fındıkta işlemesi imkânsız. Devlet koruyamazsa, az sayıdaki alıcının kendi aralarında anlaşarak fiyatı istedikleri rakama oturtmalarından normal bir şey olamaz. Fındık üreticisi (Benim özellikle öne çıkarmak istediğim, tek geçim kaynağı fındık olan Karadeniz’deki üretici) perişan olur.
Sayın Büyük Türk Büyükleri, “fındık üreticisi” cephesinde durum budur. Arz ederim.
guras@milliyet.com.tr
18/08/2008- Milliyet