Kurak geçen yaz mevsimi tütünü de vurdu. Tarladaki ürün için Türkiye genelinde çiftçi ile Tekel ve ihracatçı firmalar arasında 115 milyon kilogramlık sözleşme yapıldığı halde, üretimin 90 milyon kilogram olacağı tahmin ediliyor. İhracatçı, tütünün karaborsaya düşmesinden korkuyor.
Aşırı sıcaklar tarladaki tütünün büyümesine izin vermeyince tütün kırımının (toplama) başladığı Ege Bölgesi’nde üretim miktarı beklenenin yüzde 20-30 altında gerçekleşti. Tarladaki ürün için ihracatçı ve Tekel, Ege’de üretici ile 74 milyon kilogramlık sözleşme yaptı. Ancak kuraklık nedeniyle üretimin yaklaşık 50 milyon kilogram olarak gerçekleşmesi bekleniyor. 17 milyon kilogram sözleşme yapılan Karadeniz’de ise üretimin 15 milyon kilogram olacağı tahmin ediliyor. Türkiye genelinde toplam 115 milyon kilogram sözleşmeli tütün olmasına karşılık üretim 90 milyon kilogramın altında olarak hesaplanıyor.
Tütün miktarında yaşanacak azalma nedeniyle ihracatçılar, her yıl sezon öncesi sipariş veren uluslararası alıcıların isteklerini yerine getirememe tehlikesiyle karşı karşıya. Ne özel sektörün ne de Tekel’in depolarında geçen sezondan devreden tütün stoku bulunuyor. Genellikle üretim fazlasından dolayı sıkıntı yaşamayan, üretimin az olduğu yıllarda ise Tekel’in stoklarından tütün alan ihracatçıları sıkıntılı bir sezon bekliyor.
Karaborsa tehlikesi
Hem üretici hem de ihracatçı, sözleşmeli üretime rağmen oluşması muhtemel karaborsa piyasasından tedirgin. Ürünün çok olduğu yıllarda tütün depolayıp ertesi sezon iyi fiyata satan aracı kişiler, düşük fiyata aldığı tütünü yüksek fiyata ihracatçıya satarak karaborsa oluşturuyor. Siparişleri karşılamak için daha fazla tütün almak isteyen firmaların rekabetinin de bu piyasayı besleyebileceği belirtiliyor. Ege Tütün ve Tütün Mamulleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Özgener, kendi şirketinin yaptığı tespitlere göre tütünde yüzde 20 oranında azalma olacağını söyledi. Önümüzdeki hafta bölgeleri gezmeye başlayacaklarını dile getiren Özgener, sözleşmeli üretim sisteminden dolayı firmalar arasında rekabet beklemediklerini ifade etti.
Yabancı daha kötümser
Geçen yıl da az üründen dolayı fiyatlarda üretici lehine değişiklik yaptıklarını belirten Özgener, “Döviz kurunun bu haliyle fiyat değişikliği yapmamız mümkün değil. Tütünlerin teslim alınacağı şubat, mart ayında doların ne olacağı bizim için en temel soru” diye konuştu. Türkiye’de önemli miktarda tütün ürettiren yabancı bir firmanın yetkilisi ise üretimde yüzde 30 düşüş öngördüklerini söyledi. Üretim düşüşü oranında ihracatın da düşeceğini kaydeden yetkili, “Müşterilerimizin verdiği siparişleri karşılamakta zorlanacağız. Ama yapacak bir şey yok. Alıcılarımız bu durumu kabul edecekler. Tabii burada üretici ile aramıza girecek bazı şahısların piyasayı etkilemesi söz konusu. Bu durumda karaborsa piyasası egemen olur” açıklamasını yaptı.
Tütün Eksperleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Oktay Çelik ise tütünden vazgeçen üreticinin bir daha tütüne dönmediğini, kuraklığın yanı sıra bu durumun da üretim miktarını azalttığını kaydetti. Çelik, “Havaların aşırı kurak gittiği sezonda istenilen tütün miktarı elde edilemeyecek” dedi.
Verim de düştü kalite de
Eşme Tütün Tarım Satış Kooperatifi Başkanı Mustafa Alkan, geçmişte ağustos sonunda biten tütün kırım işinin yörede bir hafta içinde tamamlanacağını ifade ederek “Bu durum tütün üretiminde ne kadar azalma olduğunu gösteriyor. Bu kış kar yağmadı, yağmur yağmadı. Tütün tarlada yandı. Aşırı yağışlı geçen dönem kaliteyi bozar. Ama hiç yağış olmayınca da tütün beden yapmıyor. Hem verim hem kalite düşüşü yaşanıyor. Üretim miktarında yüzde 50’ye yakın düşme bekliyoruz” şeklinde konuştu.
Sözleşmeli üretim modelinde tütüne kalitesine göre 7 farklı fiyat verildiğini hatırlatan Alkan, “Bir kilogram tütünün baş fiyatı 6.5 YTL’ye yakın. En düşük nevi fiyatı ise 2 YTL. Ama kimse en yüksek fiyatı almıyor. Bizim için ortalama tütün fiyatı önemli. Bu da 4-5 milyon YTL’dir. Maliyetlerimiz 4 YTL civarında gerçekleşiyor. Para kazanmamız zor. 2001’de Tütün Yasası çıktı. Ondan sonra tütün işini sadece çaresiz olanlar yapıyor” dedi.
Ege’de tütün üretimi
Ürün yılı |
Sözleşme miktarı (ton) |
2003 |
95.978 |
2004 |
101.044 |
2005 |
90.921 |
2006 |
71.556 |
2007 |
74.000 |
Kaynak:TAPDK
90 milyon kilogram üretim bekleniyor
* Türkiye’nin yıllık ortalama tütün ihracatı miktar olarak 100 milyon kilograma, değer olarak ise 500 milyon dolara ulaşıyor.
* Ege Bölgesi’nde tarladaki ürün için ihracatçı ve Tekel, Ege’de üretici ile 74 milyon kilogramlık sözleşme yaptı. Beklenen üretim 50 milyon kilogram.
* 17 milyon kilogram sözleşme yapılan Karadeniz’de üretimin 15 milyon kilogram olacağı tahmin ediliyor.
* Türkiye genelinde toplam 115 milyon kilogram sözleşmeli tütün olmasına karşılık üretim 90 milyon kilogramın altında olarak hesaplanıyor.
Kaynak: 01-Agustos-2007 Çarsamba-Referans Gazetesi