Küba’da son dönemde yapısal reform adına önemli değişikliklere imza atılıyor. Değişiklikler hayatın birçok alanını kapsasa da, ekonomi alanında yoğunlaşıyor.
Küba, toplumsal-ekonomik sisteminde sıklıkla düzenlemelere giden bir ülke. Sovyetler Birliği’nin çözülmesinin ardından Küba’da sosyalizmin ayakta kalması, biraz da bu dönemsel değişiklikler sayesindeydi. Küba Komünist Partisi, önündeki sorunları aşmak için birtakım adımlar atmaktan hiç kaçınmadı.
Raúl Castro’nun resmen devlet başkanı olduğu 2008 Şubat’ından bu yana ise, bütünlüklü bir reform paketi olarak düşünüldüğü anlaşılan birçok adım atıldı, başka adımların atılacağı açıklandı. Uluslararası medya daha çok bu adımlardan bazılarına, o da medyatik yönleriyle dikkat çekerken, bu paketin bütünü genelde gözden kaçtı. Ancak paketin tamamı, ülkede çok önemli yapısal değişikliklere işaret ediyor.
Küba’da Raúl Castro’nun iktidara gelmesinden bu yana yaşanan değişiklikler şu şekilde:
Kullanılmayan topraklar köylülere verildi
– Kullanılmayan topraklar bireysel köylülere ya da kolektiflere verilmeye başlandı. Bu toprakların mülkiyet değil, kullanım hakkı veriliyor. Bu topraklarda kısıtlı sayıda işçi çalıştırılmasına izin veriliyor.
– Tarımda karar alma mekanizmaları belli yönlerden daha adem-i merkeziyetçi hale getirildi.
– Köylülerin borçlarının bir kısmı iptal edildi ve devletin süt, et ve patates gibi ürünlerde ödediği toptan alım fiyatları köylü lehine artırıldı.
– Köylülerin ürettikleri malı onlardan satın alıp, büyük kentlerde satışını yapan aracılar ve tüccarların ortadan kaldırılması için, bu görevi üstlenen devlet şirketinin daha az merkeziyetçi ve yerelde köylülerin ihtiyaçlarına daha hızlı yanıt verecek bir hale dönüştürülmesi kararlaştırıldı.
Birden fazla işte çalışmanın önü açıldı
– Devlet memurları ve öğrencilerin birden fazla iş yapabilmelerinin önü açıldı. Aynı şekilde, emekliler de ikinci bir iş yaparlarsa tam maaş alacaklar (eskiden emeklilik maaşlarından fazla alamıyorlardı).
– Başta eğitim olmak üzere bazı sektörlerde maaş ve emeklilik ikramiyelerinde artışlar yapıldı. Yine belli bazı sektörlerde ücretler, verimliliğe göre yükselecek şekilde düzenlendi.
– Bir süredir yeni izin hakkı verilmeyen taksi şoförlüğü gibi bazı kendi hesabına çalışılan işler için yeniden izin verilmeye başlandı.
– Eğitimin her türünde ve seviyesinde marksist-leninist tarih ve felsefe eğitiminin güçlendirilmesine dönük bir program uygulamaya konuldu.
Bakanlıklar ve kurumlar arası işbirliği güçlendirildi
– Profesyonel işlerde çalışan kadrolar için bakanlıklar arası bir bütünleşme ve ilgilenme programı yaratıldı. Program, özellikle teknik/teknolojik başlıklarda kadro yetiştirmeye yoğunlaşacak.
– Orta ve yüksek öğretimde sağlanan kapasitelerin, ülkenin ihtiyaçlarına göre yeniden belirlenmesi kararlaştırıldı.
– Sağlık sisteminde özellikle mahallelerdeki kliniklerde iyileştirmelere gidildi. Hastane ve kliniklerin kötü durumdaki fiziksel koşullarının ve eksik teknolojik teçhizatlarının düzeltilmesi ve yenilenmesine başlandı.
Otel ve cep telefonu izni
– Kübalılar’ın turistik otellere girebilmelerinin önü açıldı. Öte yandan, Kübalılar’ın eskiden beri konaklayabildikleri, Kübalılar’a hizmet eden otellere ilgiyi artırmak için bazı özel paketler düşünüldü.
– Kübalılar’ın kendi üzerlerine cep telefonu hattı almalarına izin verildi, fiyatı yarı yarıya düşürüldü. Fakat hâlâ ortalama bir Kübalı’nın ödeyebileceği bir tutar değil.
– Daha önce Küba’daki işyerlerinde çalışanlara devlet yemekhanelerden yemek sağlıyordu. Şimdi bazı işyerlerinde bunun yerine çalışanlara yemek ücreti ödenmesi uygulamasına başlandı.
Örnek sektör olarak berberler
– Daha önce devlete ait olan berber dükkanlarında maaş karşılığı çalışan berberlerin, kendi hesaplarına dükkanları işletmesi kararı alındı. Bu adımın, aslında başka sektörlerde de kendi hesabına çalışmaya geçiş için bir deneme olduğu görüldü.
– Daha önce devlet iznine tabi olan ev inşa etme işini vatandaşların kendi hesaplarına, izne değil denetime tabi olarak yapabilmelerinin önü açıldı. Bundan sonra sadece devlet değil, dileyen her vatandaş gerekli şartları yerine getirdikten sonra kendi kullanımı için ev inşa edebilecek.
Şirketlere izin mi verilecek?
Bunlar, şimdiye kadar atılan somut adımlar oldu. Ancak asıl büyük değişikliklerin sinyalini Raúl Castro, Ağustos ayı başında parlamentoda yaptığı konuşmada verdi.
Konuşmanın can alıcı noktası, Castro’nun “ekonomideki yapısal ve fikrî değişiklikler” dediği başlıklardı. Küba’daki devlet sektöründe şişirilmiş bir istihdam olduğu, yaklaşık 1 milyon kişinin gereksiz yere, çalışmaksızın ve üretmeksizin devletten maaş aldıkları düşünülüyor.
Bu kişiler, devletteki işlerinden adım adım çıkarılacak. Bu istihdamı karşılaması için düşünülen alternatif ise, kendi hesabına çalışma. Bu kadar büyük bir sayının sadece kendi hesabına çalışan küçük esnaflar üzerinden karşılanmasının düşünülüyor olması, çok sayıda sektörde bu tarz çalışmaya izin verileceğine işaret ediyor. Ancak henüz bunun hangi sektörlerde olacağı ve daha birçok ayrıntı ortaya çıkmış değil.
Bu işletmelere, işçi çalıştırma izni de verilecek. Kaç işçiye kadar izin verileceği belli değil. İşletme sahibi, çalıştırdığı işçilerin “sigorta paralarını” devlete ödeyecek. Yine bu işyerlerinin satışlarından ve gelirlerinden vergi alınacak.
Kaynak : soL – 30 Ağustos 2010