Yüksek vergi nedeniyle sıkıntıda olan şarap sektörü, 2008’de krizin de etkisiyle yüzde 14 küçüldü. Son dönemde sektöre yatırım yapan firmalar fabrikalarını satışa çıkarmak zorunda kaldı.
Son dönemde şarap sektöründe gelecek görerek yatırım yapan girişimcileri, kriz ve yüksek Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) vurdu. Sektör 2008’de yüzde 14 küçülürken, zor duruma düşen firmalar fabrikalarını satılığa çıkarmaya başladı.
Denizli’de bir fabrika satılığa çıkarılırken, Hüseyin Fidan isimli girişimci de Çatalca’da bulunan bin 500 metrekare büyüklüğündeki fabrikasını 250 bin eurodan satışa çıkardı. Akhisar’da da fabrika kurmak için çalışmalara başlayan işadamı Yunus Mermerci ise tesisin yapımına ara verdi.
Yaklaşık 3 yıl önce Nikfer Şarapçılık markasıyla Denizli’de şarap işine giren Mehmet Bayram İlkimen, ekonomik kriz ve yüksek ÖTV nedeniyle kâr edemez noktaya geldiklerini ve sektörden çekilme kararı aldıklarını söyledi. Sadece 3 yıl dayanabildiklerini vurgulayan İlkimen, “Hiç kâr edemiyoruz, vadeli satış yapamıyoruz ve ÖTV gibi bir sorun var. Bu yüzden fabrikayı 1 milyon euroya satışa çıkardık. Ancak alıcı olmadığı için fiyatı 850 bin euroya kadar düşürdük” dedi. İlkimen, 300 metrekare büyüklüğündeki fabrikanın yıllık kapasitesinin 160 bin ton olduğunu belirtti.
Umudumuz turizm sezonu
Şarap sektörünün 2008’de yüzde 14 küçüldüğünü kaydeden Şarap Üreticileri Derneği Başkanı Yasin Tokat, son 5 yılda sektöre giren pek çok yatırımcının kriz ve yüksek ÖTV nedeniyle ayakta duramayacak duruma geldiğini vurguladı. Tüm umutlarını 2009 turizm sezonuna bağladıklarını anlatan Tokat, ayrıca kurların düzelmesi nedeniyle ihracat şanslarını da deneyeceklerini dile getirdi. Son dönemde çok para olduğunu düşünerek şarap sektörüne girenlerin hayal kırıklığı yaşadığına dikkat çeken Kocabağ Şarapları Pazarlama Müdürü Memduh Erdoğan ise, “Denizli tarafında fabrikasını satışa çıkaranlar olduğunu biliyorum. Çok hızlı karar verip sektöre girenler hızlı bir şekilde çıkmak zorunda kalıyor” diye konuştu.
Tüketici ucuz şaraba yöneldi
Tekirdağ Şarköy’de daha önce 13 olan fabrika sayısının 3-4’e düştüğüne dikkat çeken Bağcı Şarapları’nın sahibi Fehmi Bağcı da, “Kapanan çok sayıda firma var. Bunların çoğu yeni kurulan, benim çok param var diyerek zevk için şarap işine girenler” dedi. Şarap firmalarının çoğunun vergilerini ödeyebilmek için turizm bölgelerine vadeli satış yaptığını dile getiren Bağcı, “Biz ödemelerimizi ancak sezon sonu alabiliyoruz. Devlet ise vergileri hemen istiyor. Bu yüzden firmaların çoğu vergilerini ödemek için kredi çekiyor ve bu kredileri ödeyemeyerek sıkıntıya düşüyor” diye konuştu. Kriz nedeniyle ucuz şaraba talebin arttığının da altını çizen Bağcı, ucuz şarap satışlarının yüzde 50’den yüzde 70’e kadar çıktığını söyledi.
Urla’da 6 milyon euro yatırımla tesis kuran İzmirli yatırımcı Can Ortabaş da pek çok firmanın ya fabrikalarını satışa çıkardığını veya üretimlerini durdurduğunu vurguladı. Yüksek ÖTV’nin sektörü öldürdüğünü anlatan Ortabaş, “Tüm sıkıntılara rağmen biz yatırımdan vazgeçmedik. Ancak herkes bizim kadar güçlü değil. Artık köylüler bile bağlarını sökmeye başladı” dedi. Dünyada pek çok ülkede şarapta ÖTV olmadığına dikkat çeken Ortabaş, ÖTV’nin büyük bir yanlış olduğunu mutlaka soruna çözüm bulunması gerektiğini söyledi.
Üretici bağlarını söküyor
Sevilen Şarapları Yönetim Kurulu Üyesi Enis Güner, “Piyasa o kadar kötü durumda ki müşteri çıksa herkes tesisini verir. Biz 70 yıldır bu işin içindeyiz. Ama bugün bir yabancı yatırımcı gelse bu şartlarda ya ortaklık yaparım ya da fabrikamı satıp yurtdışına yatırım yaparım” diye konuştu.
Sanayicilerin yanı sıra bağcılıkla uğraşan 100 bin ailenin de sıkıntıya düştüğünü dile getiren Güner, “Artık üretici de bağlarını sökmeye başladı. Seneye daha kötü durumda olacaklar. Bu insanlar nasıl geçinecekler diye sorgulamak lazım” değerlendirmesinde bulundu. Güner, şarapların restoranlarda fahiş fiyatla satılmasının da sektöre zarar verdiğine dikkat çekti.
Kayıt dışı üretim geriliyor
Şarapta nisbi ve maktu olmak üzere iki çeşit ÖTV uygulanıyor. Yaklaşık 1 yıl önce Bakanlar Kurulu, taze üzüm şarabı ve fermente edilmiş diğer içkilerdeki asgari maktu ÖTV tutarlarını yüzde 46,6 oranında indirdi. Yeni düzenlemeyle bu ürünlere 3.28 TL yerine 1.75 YTL asgari maktu ÖTV uygulanmaya başladı. Maktu ÖTV’de yapılan yüzde 46 oranındaki indirim sofra şarabı olarak tabir edilen ve 5 TL’ye kadar maliyeti olan şarapların fiyatını 1.53 TL’ye indirdi. Ancak 1 litre maliyeti 5 TL üzerindeki şaraplara uygulanan yüzde 63,3 oranındaki nispi vergide değişiklik yapılmaması sektörde ciddi eleştirilere neden oldu. Vergi indiriminin ardından başlatılan bandrol uygulaması sektörün en önemli sorunlarından biri olan kayıtdışı üretimin gerilemesini sağladı.
Yasin Tokat, bandrol sisteminin devreye girmesinden bu yana kayıt dışılıkta yüzde 30-40’lık azalma olduğunu ifade etti.
20.02.2009 | Ayşegül Sakarya | Referans